Alimenty

Alimenty dla dziecka

Każdy rodzic musi pamiętać o tym, że obowiązek alimentacyjny jest jednym z podstawowych obowiązków względem dziecka.

W prawidłowo funkcjonującej rodzinie oboje rodzice przyczyniają się do zaspokajania potrzeb swoich dzieci czy to przez dostarczanie im środków niezbędnych do bieżącego funkcjonowania czy też poprzez sprawowanie osobistej opieki nad nimi.

W przypadku rozstania rodziców (rozwodu), najczęściej jeden z byłych partnerów przejmuje na siebie bieżącą pieczę nad dzieckiem, zaś drugi realizuje kontakty z małoletnim.

Niejednokrotnie w takiej sytuacji pojawia się konflikt między rodzicami dziecka co do wysokości alimentów na jego rzecz. Z jednej strony obowiązek ich płacenia może wywoływać frustrację zobowiązanego, z drugiej natomiast brak takiego obowiązku z pewnością sprawiłby, że poziom życia niektórych dzieci uległby drastycznemu pogorszeniu.

Treść obowiązku alimentacyjnego

Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka regulują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z art. 133 § 1 k.r.o., rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Zasadniczo więc jedynie okoliczność posiadania przez dziecko dochodów pozwalających na zaspokojenie jego potrzeb zwalnia rodzica z obowiązku alimentacyjnego.

Pełnoletność a alimenty

Warto pamiętać, że nasz ustawodawca nie ustalił granicy wiekowej, do której obowiązują alimenty.

Rodzice obowiązani są bowiem do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Nie jest więc tak, że z chwilą osiągnięcia pełnoletności przez dziecko, obowiązek alimentacyjny rodziców z mocy prawa wygasa.

Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Zakres obowiązku alimentacyjnego

Często pojawia się pytanie od klientów, w jakiej wysokości można domagać się alimentów na dziecko? Jaką kwotę Sąd zasądza na rzecz dziecka?

Tu odpowiedź nie jest jednoznaczna. Nie istnieje bowiem uniwersalny wzór, według którego ustala się wysokość alimentów na rzecz dziecka. Jest to sprawa indywidualna, albowiem należy zawsze wziąć pod uwagę potrzeby konkretnego dziecka oraz sytuację finansową i majątkową konkretnej osoby zobowiązanej do alimentów.

Co wpływa więc na kwotę alimentów?

Zgodnie z treścią art. 135 § 1 k.r.o., zakres obowiązku alimentacyjnego zależy od:

1. usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz
2. zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Pomiędzy tymi przesłankami istnieje ścisła współzależność, polegająca na tym, że  jeżeli potrzeby dziecka są wyższe niż górna granica możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego rodzica, wówczas Sąd musi zbadać, czy rodzic ten, przy dołożeniu należytych starań będzie w stanie sprostać obowiązkowi alimentacyjnemu.

Jeżeli jednak zobowiązany rodzic, przy dołożeniu należytej staranności nie jest w stanie sprostać wszystkim potrzebom dziecka, wówczas usprawiedliwione potrzeby uprawnionego powinny być zaspokojone w takim zakresie, w jakim pozwalają na to możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego.

W związku z powyższym, w toku sprawy o alimenty (bądź też sprawy rozwodowej) Sąd w pierwszej kolejności będzie ustalał wysokość usprawiedliwionych potrzeb dziecka. Pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można jednoznacznie zdefiniować.

W praktyce Sąd ocenia każdorazowo, indywidualną sytuację dziecka, uwzględniając jego wiek, stan zdrowia, stopę życiową rodziny, realne możliwości zaspokajania wszystkich potrzeb. Składając pozew o alimenty warto przygotować dla Sądu zestawienie kosztów utrzymania dziecka, co pomoże policzyć faktyczne, miesięczne wydatki na dziecko oraz ocenić, czy wszystkie ponoszone koszty są uzasadnione.

Wskazane wydatki na rzecz dziecka powinny zostać udokumentowane odpowiednimi fakturami, paragonami, potwierdzeniami przelewu, umowami, zaświadczeniami, dokumentacją medyczną, itp.

Do usprawiedliwionych potrzeb dziecka zaliczyć należy m.in. takie wydatki jak:

• wyżywienie,
• koszty utrzymania mieszkania,
• odzież,
• obuwie,
• wydatki szkolne,
• chemia i kosmetyki,
• telefon i internet,
• leczenie i leki,
• rozrywka,
• dojazd do szkoły,
• zajęcia dodatkowe i hobby,
• wakacje i ferie.

Trzeba jednak pamiętać, że Sąd dokuje samodzielnej oceny wskazanych kosztów utrzymania dziecka.

Często zdarza się, że Sąd uznaje podawane przez rodzica koszty utrzymania za zawyżone, dokonując ich korekty zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego. Jeżeli dziecko ma szczególne, nadzwyczajne potrzeby, wynikające np. z jego stanu zdrowia z pewnością takie dodatkowe wydatki będą uwzględnione przy ustalaniu kwoty alimentów przez Sąd.

Zakres usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego ustalany jest z zgodnie z zasadą równej stopy życiowej wszystkich członków rodziny. Konsekwencją tej zasady jest możliwość ustalenia usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego na wyższym poziomie niż ten, który zapewnia jedynie opuszczenie przezeń sfery niedostatku.

Stanie się tak w szczególności wówczas, gdy na taki pułap świadczeń pozwolą możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego.

Wysokość alimentów na rzecz dziecka zależy również od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Określenie takich możliwości wymaga najczęściej ustalenia wysokości comiesięcznych dochodów, np. z tytułu wynagrodzenia za pracę.

Przy ocenie możliwości majątkowych Sąd bierze również pod uwagę najważniejsze składniki majątku zobowiązanego, np. środki zgromadzone na lokatach bankowych, rachunkach bankowych, nieruchomości, wartościowe ruchomości, papiery wartościowe itp.

Niejednokrotnie zdarza się, że w trakcie sprawy o alimenty albo o rozwód osoba zobowiązana do alimentów zwalnia się z pracy, podejmuje zatrudnienie mniej dochodowe bądź rozpoczyna pracę „na czarno”, licząc że dzięki takim zabiegom będzie płaciła mniejszą kwotę. Nic bardziej mylnego.

Możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do alimentów nie wynikają bowiem z faktyczne osiąganych zarobków i dochodów, ale stanowią środki pieniężne, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności, stosownie do swych sił umysłowych i fizycznych. Inaczej mówiąc, Sąd ustala nie to, ile zobowiązany miesięcznie zarabia, ale to czy zarobkuje zgodnie ze swoimi możliwościami, wykształceniem, doświadczeniem, itp.

Niezależnie więc od działań zobowiązanego, Sąd i tak będzie w sposób hipotetyczny oceniał jego możliwości majątkowe i zarobkowe, biorąc pod uwagę takie okoliczności jak:

• posiadany przez zobowiązanego majątek,
• stopa życiowa zobowiązanego,
• wysokość kosztów jego utrzymania,
• stan zdrowia,
• doświadczenie zawodowe,
• wykształcenie,
• wiek,
• wykonywana praca,
• ilość dzieci na utrzymaniu.

Opieka nad dzieckiem a wysokość alimentów

Osoby zobowiązane do płacenia alimentów powinny pamiętać o tym, że przy ustalaniu wysokości alimentów na rzecz dziecka Sąd będzie brał również pod uwagę osobisty wkład zobowiązanego rodzica w opiekę i wychowanie dziecka, albowiem w świetle prawa wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego.

Przy ustalaniu kwoty alimentów Sąd weźmie więc pod uwagę częstotliwość spotkań zobowiązanego rodzica z dzieckiem, jego zaangażowanie w wychowanie dziecka, a także to czy ponosi on dodatkowe koszty związane z realizowaniem kontaktów z dzieckiem.

Niewątpliwie jednak, w przypadku gdy rodzic zobowiązany do płacenia alimentów ma sporadyczny kontakt z dzieckiem, a cały trud opieki i wychowania małoletniego spoczywa na drugim rodzicu – wówczas powinien on liczyć się ze znacznie wyższą kwotą alimentów.

Jak wygląda postępowanie w sprawie o alimenty?

Pozew do sądu o zasądzenie na rzecz dziecka alimentów składa w jego imieniu przedstawiciel ustawowy sprawujący władzę rodzicielską nad małoletnim, reprezentujący go w toczącym się postępowaniu.

Powodem jest więc dziecko, a pozwanym rodzic zobowiązany do płacenia alimentów. Pozew składa się do sądu rejonowego wydziału rodzinnego właściwego dla miejsca zamieszkania osoby uprawnionej (dziecka) i jest on wolny od opłat.

W pozwie należy wskazać kwotę alimentów, jakiej domaga się powód oraz uzasadnić swoje żądanie w tym zakresie. Warto podkreślić, że zadaniem Sądu w toku postępowania będzie ustalenie adekwatnej kwoty alimentów, odpowiadającej wysokości usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz możliwościom majątkowym i zarobkowym zobowiązanego.

Postępowanie dowodowe opierać się będzie w przeważającej mierze na przesłuchaniu rodziców dziecka oraz analizie przedłożonych przez nich dokumentów – paragonów, faktur, potwierdzeń przelewów, zaświadczeń o wysokości zarobków, umów, itp.

W związku z tym dokładne, rzetelne przygotowanie dokumentów w sprawie ma istotny wpływ na późniejszą kwotę alimentów. Warto więc zastanowić się, czy w takiej sytuacji pomoc profesjonalnego pełnomocnika, który zadba o należyte przygotowanie dokumentów i zwróci uwagę na istotne kwestie, będzie potrzebna.

Podwyższenie i obniżenie alimentów

Często klienci pytają, czy raz ustalone przez Sąd alimenty (czy to w wyroku rozwodowym, czy też w wyroku wydanym w osobnej sprawie o alimenty) mogą zostać później zmienione – obniżone albo podwyższone.

Odpowiedź na to pytanie jest prosta – tak, wysokość ustalonych przez Sąd alimentów może ulec zmianie. W pewnych sytuacjach istnieje możliwość podwyższenia bądź obniżenia zasądzonych przez Sąd alimentów, a nawet stwierdzenia ustania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego. Orzeczenie o obowiązku alimentacyjnym, niezależnie od tego, czy dotyczy uprawnionych, czy też zobowiązanych, może zostać zmienione w razie tzw. zmiany stosunków.

Przez pojęcie “stosunków” w tym wypadku należy rozumieć okoliczności istotne z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i jego zakresu, tj. możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego oraz usprawiedliwione potrzeby uprawnionego.

Chodzi więc o porównanie stanu istniejącego w chwili uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego alimenty ze stanem istniejącym w dacie orzekania o ich obniżeniu lub podwyższeniu. Warunkiem zmiany orzeczenia w przedmiocie alimentów jest wykazanie, że np. od momentu wydania orzeczenia zasądzającego alimenty możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego uległy pogorszeniu lub sytuacja finansowa uprawnionego polepszyła się, bądź też zmniejszyły się jego usprawiedliwione potrzeby.

W wyniku takich zmian konieczne jest skorygowanie i zaktualizowanie obowiązku alimentacyjnego. Co ważne, zmiana stosunków, o jakiej mowa powyżej, musi nastąpić po zamknięciu rozprawy poprzedzającej wydanie wyroku zasądzającego dotychczasowe alimenty, w związku z czym domagając się podwyższenia lub obniżenia alimentów należy podać okoliczności nowe, nieistniejące w trakcie orzekania o dotychczasowym obowiązku alimentacyjnym.

Kiedy można domagać się obniżenia alimentów?

Najczęstszymi okolicznościami, jakie wiążą się z wytoczeniem powództwa o obniżenie alimentów jest zmniejszenie możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego oraz zmniejszenie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego.

Przykładowo, zobowiązany do alimentów w chwili wydania orzeczenia zarabiał 5.000,00 zł. Na skutek długotrwałej choroby i utraty pracy jego możliwości majątkowe uległy znacznemu zmniejszeniu.

Powyższe stanowi podstawę do złożenia pozwu o obniżenie alimentów. Innym przykładem może być sytuacja, gdy uprawniony do alimentów uczęszczał do drogiego prywatnego przedszkola, nadto wymagał specjalistycznego żywienia. Po pewnym czasie rozpoczął edukację w państwowej szkole, nadto nie potrzebował już specjalnego wyżywienia, spożywając obiady w szkole.

Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego uległy więc znacznemu obniżeniu, co również stanowić może podstawę do złożenia przez zobowiązanego pozwu o obniżenie alimentów.

W tym miejscu może pojawić się pytanie, co w sytuacji gdy zobowiązany do alimentów celowo zmienił zatrudnienie na mniej dochodowe bądź zwolnił się z pracy po wydaniu wyroku ustalającego alimenty?

Czy w takiej sytuacji będzie mógł domagać się obniżenia obowiązku alimentacyjnego względem dziecka? Przecież doszło do zmiany stosunków w zakresie możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego.

Otóż nie. Rozpoznając sprawę o obniżenie alimentów, Sąd bada zawsze przyczynę zmiany stosunków. Jeżeli np. do zmniejszenia możliwości zarobkowych zobowiązanego dochodzi na skutek celowego zwolnienia się z pracy lub zmiany zatrudnienia na mniej zyskowne, wówczas sąd może nie orzec o obniżeniu alimentów.

Sądy, jako przyczynę obniżenia alimentów często wskazują raczej na zmniejszenie przychodów z działalności gospodarczej, wskutek niekorzystnej koniunktury na rynku, wypadek lub choroba, znacząco utrudniające lub wręcz uniemożliwiające wykonywanie dotychczasowej pracy, utratę uprawnień do wykonania dotychczasowej pracy.

Warto przy tym wspomnieć, że w orzecznictwie przyjmuje się, iż urodzenie się kolejnego dziecka zobowiązanego może stanowić zmianę stosunków, uzasadniającą obniżenie alimentów na rzecz uprawnionego. Zawarcie przez zobowiązanego kolejnego małżeństwa i powstanie po jego stronie nowych obowiązków rodzinnych o charakterze majątkowym może wpływać na pogorszenie jego sytuacji majątkowej i uzasadniać zmniejszenie alimentów w związku z koniecznością ponoszenia kosztów utrzymania małżonka oraz kolejnego dziecka.

W jakich sytuacjach można domagać się podwyższenia alimentów?

Zasadniczo w każdym przypadku, w którym doszło do zwiększenia się zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego związanych z wydatkami na edukację, rozwój pasji i zainteresowań, konieczne zajęcia dodatkowe, leczenie, rehabilitację, wyjazd na studia, czy też zwiększeniem wydatków wynikających z konieczności zapewnienia stałej opieki pielęgnacyjnej, można mówić o zmianie stosunków, uzasadniającej podwyższenie alimentów na rzecz uprawnionego.

Istotnym jest również to, że sądy są skłonne przyjmować, iż sam upływ czasu i związany z nim wzrost wysokości wydatków na zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb wystarczająco uzasadniają przyjęcie, że doszło do zmiany okoliczności, o której mowa w art. 138 k.r.o.

Jak wygląda procedura w sprawie o podwyższenie lub obniżenie alimentów?

Do podwyższenia lub obniżenia alimentów może dojść poprzez złożenie do sądu pozwu. Pozew należy złożyć do sądu rejonowego wydziału rodzinnego, według miejsca zamieszkania uprawnionego do pobierania alimentów lub według właściwości ogólnej miejsca zamieszkania pozwanego.

W przypadku sprawy o obniżenie alimentów powodem jest zobowiązany do alimentacji a pozwanym uprawniony (dziecko), zaś w sprawie o podwyższenie alimentów po stronie powodowej występuje uprawniony, a po stronie pozwanej zobowiązany.

W pozwie należy wskazać jak obecnie kształtuje się obowiązek alimentacyjny zobowiązanego i jakiej kwoty zwiększonych/zmniejszonych alimentów się domagamy.

Ponadto należy szczegółowo uzasadnić swoje żądanie oraz przedstawić niezbędne dowody, potwierdzające wskazane okoliczności.

Pozew o podwyższenie alimentów nie podlega opłacie, w związku z tym osoba dochodząca podwyższenia alimentów nie jest zobowiązana do uiszczenia opłaty od pozwu. Z kolei pozew o obniżenie alimentów podlega opłacie sądowej, ustalonej według wartości przedmiotu sporu.

Wygaśniecie obowiązku alimentacyjnego

Wbrew nadal powszechnie panującemu przekonaniu, osiągnięcie pełnoletności przez dziecko nie jest przesłanką do uchylenia się od obowiązku alimentacyjnego.

Obowiązek alimentacyjny rodziców względem ich dzieci nie jest ograniczony bowiem żadnym terminem. Zależy on tylko i wyłącznie od tego, czy dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie.

Ogólną przesłanką, wpływającą na długość trwania obowiązku alimentacyjnego, jest niezdolność dziecka do samodzielnego utrzymania się. Podkreślenia przy tym wymaga, iż dziecko niezdolne do samodzielnego utrzymania ma prawo do równej stopy życiowej z rodzicami, którzy są obowiązani podzielić się z nim nawet najskromniejszym dochodem. Zatem to kryterium samodzielności, a nie uzyskania przez dziecko pełnoletności, będzie decydować o czasie trwania obowiązku alimentacyjnego.

Możność samodzielnego utrzymania się przez dziecko powstaje z chwilą osiągnięcia odpowiedniego stopnia fizycznego i umysłowego rozwoju, potrzebnego do usamodzielnienia się i do uzyskania środków utrzymania z własnej pracy i z własnych zarobków.

W przypadku, gdy niezdolność do samodzielnego utrzymania dziecka wynika z przesłanek od niego niezależnych, jak np. choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, niepełnosprawność, bądź nieuleczalna choroba – obowiązek alimentacyjny rodzica będzie trwał nadal i to niezależnie od wieku dziecka.

W praktyce najczęściej spotykanymi zdarzeniami, z którymi związane jest osiągnięcie przez dziecko zdolności do samodzielnego utrzymania są:

• ukończenie przez dziecko szkoły średniej zawodowej, gdy dziecko nie wyraża woli podjęcia studiów,
• ukończenie przez dziecko studiów wyższych – zwolnienie rodziców z tego obowiązku uzasadnia wyłącznie ta okoliczność, że dziecko jest już w stanie utrzymać się samodzielnie (np. pracować i studiować w trybie zaocznym) oraz, że przed podjęciem studiów dziecko już pracowało i pobierało wynagrodzenie za pracę.

Tu warto jednak wspomnieć, że w przypadku zawodów, wymagających poza ukończeniem studiów również zdobycia kwalifikacji zawodowych (jak np. lekarz, prawnik), wydłużony okres kształcenia będzie przedłużał także okres alimentacji na rzecz dziecka.

Zaznaczyć jednak trzeba, że jeśli dziecko pełnoletnie, już przygotowane do pracy, zaniedbuje studia z własnej winy (tj. nie zdaje w terminie egzaminów, a zwłaszcza powtarza lata studiów) – może być to okolicznością uzasadniającą ustanie obowiązku alimentacyjnego rodziców.

Taka sytuacja będzie miała również miejsce, gdy dziecko nie osiąga wysokich wyników w nauce, a kontynuowanie przez niego szkolenia w sposób oczywisty zmierza do niezasadnego wydłużenia okresu alimentacji oraz, gdy dziecko bez uzasadnienia zmienia kierunek studiów lub po uzyskaniu wykształcenia wyższego – podejmuje naukę na drugim, niezwiązanym z poprzednim kierunku studiów.
– zawarcie przez dziecko związku małżeńskiego – w tym wypadku zmianie ulegnie kolejność obowiązku alimentacyjnego – obowiązek alimentacyjny małżonka będzie wyprzedzał obowiązek rodziców.

Zatem to małżonek w pierwszej kolejności zobowiązany będzie do dostarczania środków utrzymania.

Uchylenie się od obowiązku przekazywania alimentów na rzecz dziecka może nastąpić także z przyczyn leżących po stronie rodzica, albowiem w świetle prawa rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. 

Oznacza to, że jeśli rodzic napotyka problemy w zaspokajaniu swoich własnych potrzeb materialnych, czy też zmniejszyły się jego możliwości zarobkowe, np. poprzez chorobę, czy też niezawinioną utratę pracy, wówczas może to stanowić podstawę dla uchylenia się obowiązku płacenia alimentów na rzecz dziecka (oczywiście z wyłączeniem celowego działania rodziców, zmierzającego do zmniejszenia się możliwości zarobkowych).

Warto przy tym pamiętać, że jeżeli w ciągu ostatnich trzech lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która była już do tych świadczeń zobowiązana, bez ważnego powodu zrzekła się prawa majątkowego (np. sprzedała nieruchomość) lub w sposób inny dopuściła do jego utraty albo jeżeli zrzekła się zatrudnienia lub zmieniła je na mniej zyskowne – nie będzie możliwe uwzględnienie wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczenia alimentacyjnego.

Uchylenie się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem dorosłego dziecka może nastąpić również, gdy żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Tutaj katalog sytuacji może być najróżniejszy i obejmuje w szczególności nieodpowiednie zachowanie dziecka względem rodzica, jak m.in. znęcanie się nad rodzicem, brak zainteresowania i opieki dziecka nad rodzicem w trakcie jego choroby, czy też naruszanie przez dziecko godności rodzica, jego dobrego imienia i innych dóbr osobistych.

W jaki sposób uchylić się od płacenia alimentów?

Samo zaistnienie przesłanek umożliwiających uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego nie stanowi podstawy do braku obowiązku uiszczania alimentów na rzecz dziecka.

W takiej sytuacji niezbędne jest złożenie do sądu pozwu o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka. Pozew należy złożyć do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego – tj. w tym przypadku dziecka, jako osoby uprawnionej do alimentacji. Co istotne sąd w takim wyroku może stwierdzić, że stosunek alimentacyjny wygasł z mocą wsteczną, a zatem przed złożeniem powództwa.

W takim przypadku rodzic będzie musiał wskazać w pozwie konkretną datę, z którą wiązać należy ustanie obowiązku alimentacyjnego oraz uzasadnić swoje stanowisko w tym zakresie. Jeśli pozew nie będzie zawierał żądania ustalenia wygaśnięcia obowiązku płacenia alimentów z datą wsteczną – wyrok będzie miał skutki wyłącznie na przyszłość.

Warto też zaznaczyć, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym, w sprawach z powództwa o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego dopuszczalne jest również orzeczenie o zmniejszeniu zakresu świadczeń alimentacyjnych (obniżeniu alimentów).

Niealimentacja

Po rozpoznaniu sprawy o alimenty, sąd wydaje wyrok, w którym określa wysokość miesięcznej renty alimentacyjnej przysługującej uprawnionemu od zobowiązanego.

Źródłem obowiązku alimentacyjnego może być także ugoda zawarta przed sądem, w której strony postępowania wspólnie ustalą wysokość miesięcznej kwoty alimentów. W większości przypadków zobowiązany do alimentacji dobrowolnie wywiązuje się z nałożonego na niego obowiązku, regularnie uiszczając zasądzoną na rzecz uprawnionego kwotę pieniężną.

Wielokrotnie zdarzają się jednak sytuacje, gdy zobowiązany do uiszczania alimentów, mimo ciążącego na nim obowiązku, celowo uchyla się od płacenia w terminie zasądzonych na rzecz uprawnionego kwot.

W takiej sytuacji postępowanie egzekucyjne nie jest jedynym sposobem zdyscyplinowania dłużnika do płacenia alimentów. W odpowiedzi na pojawiający się problem coraz większej liczby tzw. dłużników alimentacyjnych, dla skutecznej ochrony osoby uprawnionej do świadczeń alimentacyjnych ustawodawca wprowadził do polskiego kodeksu karnego przestępstwo niealimentacji.

Zgodnie z art. 209 § 1 k.k. kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Z przestępstwem niealimentacji mamy do czynienia wówczas, gdy zobowiązany mając obiektywną możliwość wykonania obowiązku alimentacyjnego, nie dopełnia go ze złej woli, albowiem zgodnie z orzecznictwem, w pojęciu uchyla się mieści się negatywny stosunek psychiczny osoby zobowiązanej do wykonania nałożonego na nią obowiązku, który sprawia, że mimo obiektywnej możliwości jego wykonania, sprawca tego obowiązku nie wypełnia, gdyż wypełnić nie chce lub też zlekceważył obowiązek nałożony wyrokiem.

Nie zawsze jednak brak uiszczania alimentów będzie skutkował pociągnięciem dłużnika do odpowiedzialności karnej. Brak możliwości wykonania obowiązku łożenia może wynikać bowiem z tego, że sprawca np. miał status bezrobotnego bez prawa do zasiłku, nie było dla niego ofert pracy w urzędzie pracy, był obłożnie chory albo wymagał kosztownego leczenia, na które musiał przeznaczyć środki, którymi dysponował.

W sytuacji, w której zobowiązany obiektywnie nie miał możliwości zadośćuczynienia spoczywającemu na nim obowiązkowi, nie można mówić o przestępstwie.

Warto mieć na uwadze, że dla bytu przestępstwa nie alimentacji konieczne jest również, by zaległość alimentacyjna dłużnika stanowiła równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosiło co najmniej 3 miesiące.

Przykładowo, jeżeli dłużnik zobowiązany był do uiszczania alimentów w kwocie 1.000,00 zł miesięcznie, a płacił jedynie na rzecz uprawnionego po 500,00 zł miesięcznie, wówczas po 6 miesiącach wysokość zaległości będzie wynosiła 3.000,00 zł, a wiec równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych.

Dłużnik alimentacyjny może jednak uwolnić się od kary w sytuacji gdy nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiści w całości zaległe alimenty.

Z surowszą karą może spotkać się dłużnik, który uchylając się od obowiązku alimentacyjnego naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Wówczas może narazić się na grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Podstawowe potrzeby życiowe uprawnionego to nie tylko takie potrzeby jak wyżywienie, odzież, mieszkanie, leczenie, ale również potrzeby duchowe i intelektualne, tj. wykształcenie, korepetycje, nauka języków obcych, możliwość korzystania z dóbr kulturalnych, rozwijanie zainteresowań, itp. Jednak i w takiej sytuacji dłużnik alimentacyjny może uwolnić się od odpowiedzialności karnej, albowiem jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa uiścił w całości zaległe alimenty, sąd odstępuje od wymierzenia kary, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.

Warto pamiętać, że ściganie przestępstwa niealimentacji następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.