Związek z narcyzem a rozwód

Jednym z coraz częściej diagnozowanych zaburzeń osobowości u wielu osób jest między innymi tzw. osobowość narcystyczna. Zaburzenie to dotyka przede wszystkim osób żyjących i przebywających na co dzień z tzw. narcyzem. Funkcjonowanie obok takiej osoby może być naprawdę trudne, a niekiedy zupełnie niemożliwe. Zaburzenie to wobec tego nie pozostaje bez wpływu na relacje jakie nawiązuje narcyz, w tym również małżeństwo.

O tym czym jest zaburzenie osobowości narcystycznej, jakie są jej przyczyni i skutki oraz jak taka diagnoza może wpłynąć na rozstanie i rozwód małżonków, dowiesz się z niniejszego artykułu.

Osobowość narcystyczna – charakterystyka

Osoby z narcystycznymi zaburzeniami osobowości potocznie nazywane są narcyzami. Z kolei narcyzm najprościej określany jest jako „miłość własna” oraz „samouwielbienie”. W nauce z kolei osobowość narcystyczną charakteryzuje wiele różnych cech, powiązanych ze sobą.

Narcyz najczęściej jest osobą żyjącą we własnym, wyidealizowanym świecie, w którym to on jest najważniejszą, najmądrzejszą i najlepszą osobą. Postawa taka połączona jest z nadmiernym samouwielbieniem, co wiąże się z jednoczesnym umniejszaniem sukcesów i osiągnięć innych osób, a wyolbrzymianiem swoich. Narcyz jest przekonany o własnej wyjątkowości i w każdej sytuacji uważa się za lepszego. Nawet, jeżeli zdarza mu się popełnić błędy, zawsze znajdzie powód do ich usprawiedliwienia bądź zrzucenia winy na inne osoby. Połączone to jest najczęściej z brakiem empatii i jakiegokolwiek współczucia dla innych osób i dużym poziomem arogancji.

Osoby z zaburzeniami narcystycznymi z jednej strony są przekonane o byciu najlepszymi, z drugiej jednaj strony nawet niewielka krytyka od innych osób jest w stanie wytrącić je z równowagi i całkowicie zaburzyć relację z osobą krytykującą. Dlatego też, bardzo często niemożliwym jest nawiązanie stałej relacji z taką osobą. Narcyz nie ma bowiem umiejętności przyjęcia krytyki od innych, ani tym bardziej do samokrytyki. W kontekście relacji z innymi ludźmi, narcyz zawsze stawia się na wyższej pozycji, co wiąże się z tym, że oczekuje od innych całkowitego podporządkowania i wykonywania jego poleceń.

Osoby o zaburzeniach narcystycznych będący w różnych relacjach, najczęściej związkach jak np. małżeństwo, są chorobliwie zazdrośni. Zazdrość ta w większości przypadków jest całkowicie nieuzasadniona. W małżeństwie często przejawia się w ograniczaniu drugiej osoby, nadmiernej kontroli partnera, ciągłego podejrzewania go o zdradę, naruszaniem tajemnicy korespondencji itp. Dlatego też na dłuższą metę wszystkie relacje skazane są na niepowodzenie.

Osobowość narcystyczna – przyczyny jej występowania

Jeżeli chodzi natomiast o przyczyny występowania u ludzi narcystycznych zaburzeń osobowości, nie są one do końca skatalogowane. W miarę rozwoju nauki i medycyny, specjaliści odkrywają nowe czynniki mogące wpływać na rozwój u człowieka osobowości narcystycznej. Wśród nich najczęściej występującymi są m.in. te związane z dzieciństwem, tj.:

• żądanie od dziecka perfekcji w każdej dziedzinie, wręcz zmuszanie do tej perfekcji i karcenie zawsze, gdy coś wyszło nieidealnie;
• z drugiej strony natomiast przecenianie dziecka, tj. pewnego rodzaju kult własnego dziecka, spełnianie wszystkich jego zachcianek, całkowita bezkrytyczność wobec jego działań, brak stosowania jakichkolwiek środków wychowawczych, idealizowanie dziecka;
• brak poświęcania dziecku należytej uwagi, nieczułość na jego potrzeby, niespędzanie z nim czasu, nieokazywanie uczuć, puszczenie go „samopas”;

Poza powyższym jako przyczyny rozwoju osobowości narcystycznych wskazuje się także m.in.:

• obciążenia genetyczne (badania naukowe wykazują, że prawdopodobieństwo wykształtowania się u kogoś cech narcystycznych jest większe, jeżeli ktoś w rodzinie miał już takie problemy);
• traumatyczne przeżycia (np. gwałt);
• inne czynniki związane ze środowiskiem (np. nadmierny wpływ rówieśników, towarzystwo, w którym regularnie przebywa bądź wychowuje się młody człowiek).

Pojawia się zatem pytanie – czy jeżeli mój mąż/moja żona jest narcyzem – stanowi to przesłankę do wzięcia z nim/nią rozwodu?

Prawne możliwości orzeczenia rozwodu

Aby rzetelnie odpowiedzieć na to pytanie, najpierw należy wskazać na to, jakie są przesłanki orzeczenia rozwodu zgodnie z polskim prawem. Bez ich wystąpienia, niezależnie od sytuacji zdrowotnej – psychicznej naszego małżonka, Sąd nie będzie mógł orzec rozwodu.

Zatem, zgodnie z art. 56 § 1 k.r.o., jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby Sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Przesłankami do orzeczenia rozwodu jest zatem zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, które to przesłanki muszą wystąpić łącznie. Wspólnym pożyciem małżeńskim jest natomiast więź duchowa, fizyczna oraz gospodarcza występująca pomiędzy małżonkami.

Do rozkładu zupełnego dojdzie natomiast wtedy, gdy zerwaniu ulegną wszystkie wyżej wymienione więzi, przy czym rozkład ten nie jest jednorazowym zdarzeniem, a pewnym procesem zachodzącym w określonym czasie między małżonkami. Rozpad trwałości związku małżeńskiego oznacza z kolei powstanie między stronami takiej relacji, której naprawienie nie jest już możliwe, a okoliczności sprawy pozwalają sądzić, że małżonkowie już nigdy nie powrócą do wspólnego pożycia.

Osobowość narcystyczna a rozwód z orzeczeniem o winie

W przypadku, w którym przyczyną rozwodu będzie choroba psychiczna małżonka bądź inne zaburzenia natury psychicznej, jak m.in. osobowość narcystyczna, orzeczenie przez Sąd o winie bądź odstąpienie o jej orzekaniu wygląda jednak nieco inaczej. Po pierwsze wskazać należy, że wszelkie zaburzenia i choroby psychiczne zawsze będą okolicznością niezawinioną przez małżonka. Nie można przecież celowo zapaść na jakąś chorobę – jest to proces całkowicie niezależny od nas.

Dlatego też, jeżeli choroba czy zaburzenie psychiczne jest jedynym powodem, dla którego żądamy orzeczenia rozwodu, Sąd nie powinien uznać małżonka chorego za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. W przypadku choroby lub zaburzeń psychicznych, rozwodu z wyłącznej winy chorego małżonka będzie można żądać, jeżeli przed zachorowaniem małżonek ten dopuścił się czynów uzasadniających przypisanie mu winy za trwały i zupełny rozkład pożycia. Niemożliwym jest natomiast przypisanie choremu wyłącznej winy za rozkład pożycia w sytuacji, gdy choroba powoduje, iż podejmuje on działania i zachowania niezależne od jego rzeczywistej woli, często też zagrażające jemu oraz współmałżonkowi, czy małoletnim dzieciom stron.

W przypadku natomiast już stricte osobowości narcystycznej, szanse na przypisanie przez Sąd winy w rozpadzie pożycia są znacząco większe niż przy innych zaburzeniach czy chorobach natury psychicznej jak np. schizofrenia bądź depresja. Osobowość narcystyczna odnosi się bowiem w większości stricte do cech charakteru, które są jednak w dużej mierze zależne od człowieka, a co najważniejsze – ich zmiana jest możliwa przede wszystkim przez regularną terapię i pracę nad sobą.

Rozwody z uwagi na osobowość narcystyczną są w praktyce jednymi z trudniejszych. W związku z cechami, którymi charakteryzuje się narcyz, proces ten jest niejednokrotnie utrudniony choćby z uwagi na to, że w trakcie rozwodu dochodzi do nasilenia cech narcystycznych. Narcyz za wszelką cenę będzie starał się zrzucić całą winę za rozpad małżeństwa na drugą stronę, jednocześnie maksymalnie wybielając swoją osobę. Nie rzadko dochodzi do zwiększenia toksycznych i kłamliwych zachowań ze strony zaburzonej w ten sposób osoby, co sprawia, że rozwód jest nie tyle trudny o ile bardziej emocjonalny i angażujący niż zazwyczaj. Dlatego też do takiego procesu należy się zawczasu przygotować i zebrać wszelkie możliwe dowody na winę małżonka – narcyza w rozpadzie pożycia, które będą trudne do podważenia jak np. zeznania świadków, którzy znają całą sytuację i historię małżeństwa, wydruki wszelkich rozmów z małżonkiem, szczególnie tych, w których uwidaczniają się narcystyczne cechy (SMS, Messenger, WhatsApp, e-mail itp.), nagrania, zdjęcia i inne.

Kiedy rozwód z powodu zaburzeń narcystycznych u małżonka nie będzie możliwy?

Sąd może nie uznać zaburzeń narcystycznych u małżonka jako dostatecznego powodu do rozwodu, w sytuacji, w której istnieje rokowanie, że da się wyjść z tego zaburzenia i całkowicie je wyleczyć/wyciszyć objawy, a małżonek podjął proces leczenia, a dodatkowo choroba ta nie wpływa na rozpad więzi między małżonkami, w tym więzi duchowej. Jeżeli zaburzenie nie jest tak nasilone i da się z jego objawami normalnie funkcjonować i budować relację, może nie być ono wystarczającym powodem do orzeczenia rozwodu. Sąd nie orzeknie w tym przypadku rozwodu także jeżeli zaburzenie u małżonka, na które powołujemy się w pozwie, nie zostanie przez nas należycie wykazane i udowodnione.

Przypomnieć bowiem należy, że to na małżonku żądającym rozwodu spoczywa bowiem ciężar udowodnienia choroby/zaburzenia u współmałżonka. Pomocna tu będzie przede wszystkim dokumentacja medyczna czy zaświadczenia od psychologa bądź psychoterapeuty. Najczęściej jednak w takiej sytuacji Sąd i tak zdecyduje się przeprowadzić dowód z opinii biegłego lekarza psychiatry/psychologa/psychoterapeuty, o który zresztą sami możemy zawnioskować w pozwie rozwodowym.

Jednak w dalszym ciągu należy pamiętać, że sam fakt uznania przez biegłych lekarzy, że małżonek cierpi na narcystyczne zaburzenia osobowości nie będzie stanowił wystarczającej przesłanki do rozwodu. Trzeba należycie wykazać jeszcze, że doszło do rozpadu więzi małżeńskich.

Podsumowując, jeżeli narcystyczne zaburzenia osobowości występujące u małżonka spowodowały rozpad więzi pomiędzy stronami związku, w szczególności więzi duchowej, żądanie rozwodu z tej przyczyny jest jak najbardziej możliwe. Należy natomiast zaburzenia te oraz ich wpływ na zupełny i trwały rozkład pożycia między małżonkami należycie wykazać w postępowaniu dowodowym przez Sądem.