Władza rodzicielska
Władza rodzicielska
Powierzenie władzy rodzicielskiej
Zgodnie z definicją zawartą w kodeksie rodzinny i opiekuńczym, władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.
Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską aż do osiągnięcia pełnoletności.
Warto pamiętać, że z mocy prawa władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Wówczas każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania, jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie.
W braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Chodzi o sprawy dotyczące edukacji małoletnich, wyjazdów zagranicznych, wyrobienia paszportu czy leczenia dziecka.
W wyjątkowych okolicznościach (sprecyzowanych w ustawie) Sąd może postanowić o ograniczeniu rodzicom (bądź jednemu z nich), zawieszeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.
Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, wówczas sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd pozostawi władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawią oni zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
Z kolei w braku takiego porozumienia sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Sąd może powierzyć wówczas wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
Wniosek o powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej składa się do sądu rejonowego wydziału rodzinnego i nieletnich właściwego według miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć (dziecka), a w braku miejsca zamieszkania – sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu.
Opłata od wniosku wynosi 100,00 zł. We wniosku należy dokładnie określić swoje żądanie (w jaki sposób domagamy się uregulowania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem) oraz szczegółowo je uzasadnić. Do wniosku należy dołączyć również wszystkie istotne dla nas dowody.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej
Sąd opiekuńczy czuwa nad tym, aby dobro dziecka było w pełni chronione. Z tego względu w niektórych przypadkach może ingerować we władzę rodzicielską nad małoletnim dzieckiem. Art. 109 k.r.o. stanowi szczególny przykład możliwości przełamania przez sąd opiekuńczy zasady autonomii rodziny.
Jeżeli bowiem dobro dziecka jest zagrożone, przepis ten daje sądowi opiekuńczemu możliwość wydania „odpowiednich zarządzeń”.
W przypadku zagrożenia dobra dziecka Sąd może:
- zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń,
- określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun,
- poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego,
- skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi,
- zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej albo zarządzić umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.
Celem ingerencji Sądu we władzę rodzicielską jest ochrona dziecka i niesienie pomocy rodzicom, którzy sami nie potrafią sobie poradzić z trudnościami wychowawczymi. Ingerencja Sądu powinna zmierzać do likwidacji przyczyn zagrożenia.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej
O tym, że rodzicielstwo to nie tylko prawa przysługujące rodzicom względem dzieci, ale także liczne obowiązki względem nich wie prawie każdy.
Niejednokrotnie w życiu zdarzają się jednak sytuacje, w których rodzic albo nie chce i uchyla się od wypełniania tych obowiązków, bądź po prostu z przyczyn losowych, np. zdrowotnych, nie może ich wykonywać.
W takiej sytuacji możliwym jest, aby Sąd, mając na uwadze dobro dziecka, po przeprowadzeniu właściwego postępowania pozbawił rodzica władzy rodzicielskiej. Niewątpliwie takie rozstrzygnięcie jest najdotkliwszym z środków stosowanych wobec rodziców i zarazem najbardziej ingerującym w prawa i obowiązki wynikające z tej władzy. Dlatego też pozbawienie władzy rodzicielskiej można zastosować dopiero wtedy, gdy stosowane wcześniej łagodniejsze środki okazały się nieskuteczne lub gdy w okolicznościach sprawy jest oczywiste, że stosowanie łagodniejszych środków jest niecelowe.
Należy przy tym pamiętać, że nie jest to forma kary dla rodzica, ale działanie z troski o dobro dziecka i wyłącznie w jego interesie.
Konsekwencjami całkowitego pozbawienia władzy rodzicielskiej są m.in. brak prawa decydowania o wychowaniu dziecka, jego miejscu zamieszkania, edukacji, leczeniu czy decydowaniu/wyrażaniu zgody na wyjazd dziecka za granicę.
Sąd opiekuńczy pozbawi rodzica (bądź rodziców) władzy rodzicielskiej, jeżeli:
- Władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody.
Chodzi tu o takie okoliczności, które wyłączają sprawowanie przez rodziców władzy rodzicielskiej na stałe w tym sensie, że albo według rozsądnego przewidywania nie można ustalić czasu trwania takich okoliczności albo – co najmniej – że okoliczności te będą istniały przez czas długi, np. perspektywa przebywania kilku lat w zakładzie karnym, choroba psychiczna, opuszczenie na stałe kraju połączone z brakiem zainteresowania dzieckiem, zaginięcie rodzica.
- Rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej
Nadużyciem władzy rodzicielskiej będzie z kolei każde działanie rodzica, które nadużywa przysługujące mu z tytułu tej władzy prawa wobec dziecka. Pod tym określeniem należy rozumieć przede wszystkim każdy przejaw przemocy zarówno fizycznej jak i psychicznej stosowanej przez rodzica wobec dziecka. Zatem będą to takie działania jak m.in.: stosowanie kar cielesnych, agresja wobec dziecka, rozpijanie nieletniego dziecka, namawianie do popełnienia przestępstwa bądź czynów nierządnych, demoralizacja dziecka, zmuszanie dziecka do pracy ponad jego siły i możliwości, wykorzystywanie dziecka, m.in. seksualne.
Nadużywanie władzy rodzicielskiej zachodzi także wówczas, gdy postępowanie rodzica obiektywnie wywiera destrukcyjny wpływ na proces wychowania i rozwoju psychicznego dziecka.
- Rodzice w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka
Rażącym zaniedbywaniem obowiązków względem dziecka będzie natomiast zaniechanie przez rodzica wykonywania ciążących na nim w związku z posiadaną władzą rodzicielską obowiązków względem dziecka, które jednak muszą mieć charakter rażących, tzn. mieć charakter poważny, uporczywy – powtarzający się oraz być działaniem złej woli rodzica, a więc np. być celowymi zaniedbaniami.
Za rażące zaniedbywanie obowiązków rodzica względem dziecka można zatem uznać przede wszystkim: uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, niezapewnianie odpowiednich warunków do życia i rozwoju, np. niedostarczanie pożywienia, odzieży, zaniedbywanie obowiązku szkolnego dziecka, porzucenie dziecka.
Warto mieć na uwadze, że pozbawienie władzy rodzicielskiej nie musi mieć charakteru trwałego, albowiem Sąd może przywrócić władze rodzicielską, jeżeli przyczyna, która spowodowała jej odebranie ustanie oraz jeżeli będzie to zgodne z dobrem dziecka. Pamiętajmy jednak, że w przepisie art. 111 § 2 k.r.o. zostało użyte sformułowanie „sąd opiekuńczy może”, zatem jest to wyłącznie instytucja fakultatywna.
FAQ
Najczęściej zadawane pytania odnośnie władzy rodzicielskiej
Czy podczas sprawy o rozwód trzeba uregulować kwestie związaną z władzą rodzicielską nad dzieckiem?
Tak, w wyroku orzekającym rozwód Sąd obligatoryjnie rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków.
Jeżeli małżonkowie są zgodni w kwestii władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono oczywiście zgodne z dobrem dziecka.
W braku takiego porozumienia Sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie.
Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
Czy można zmienić sposób uregulowania władzy rodzicielskiej zawarty w wyroku rozwodowym?
Tak, uregulowany przez Sąd w wyroku rozwodowym sposób sprawowania opieki nad dzieckiem może zostać w każdym momencie zmieniony na żądanie któregokolwiek z byłych małżonków.
Jeżeli wspólne sprawowanie władzy rodzicielskiej stało się niemożliwe, np. z uwagi na konflikt byłych małżonków, albo też jeden z nich rażąco zaniedbuje swoje obowiązki rodzicielskie, wówczas istnieje możliwość złożenia do Sądu wniosku o zmianę wyroku rozwodowego w części dotyczącej władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.
Sądem właściwym do złożenia takiego wniosku jest sąd opiekuńczy (sąd rejonowy wydział rodzinny i nieletnich) miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania – sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu.
Opłata od wniosku wynosi 100,00 zł. We wniosku należy dokładnie określić swoje żądanie (w jaki sposób domagamy się zmiany w kwestii władzy rodzicielskiej nad dzieckiem) oraz szczegółowo je uzasadnić. Do wniosku należy dołączyć również wszystkie istotne dla nas dowody.
Czy niepłacenie alimentów jest podstawą do pozbawienia władzy rodzicielskiej nad dzieckiem?
Sąd może pozbawić jednego z rodziców lub oboje z nich władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, gdy władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka.
Odnośnie przesłanki rażącego zaniedbania obowiązków przez rodzica wyróżnia się dwa rodzaje spraw, którym można przypisać ową przesłankę.
Po pierwsze są to sprawy, które należą do patologii społecznej, takie jak narkomania czy nadużywanie alkoholu, których rezultatem jest zaniechanie opieki, czy niezaspokojenie podstawowych potrzeb higienicznych, żywnościowych, czy edukacyjnych małoletnich. Do drugiej grupy zaliczane są czyny związane z wykazywaniem braku zainteresowania dzieckiem, kontaktu z nim bądź niealimentacją.
Za naruszenie obowiązków może zostać uznane wiec uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka.
Kiedy Sąd może zawiesić władzę rodzicielską?
Sąd może orzec zawieszenie władzy rodzicielskiej w razie przemijającej przeszkody w jej wykonywaniu.
Zawieszenie będzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie. Przyczynami zawieszenia władzy rodzicielskiej mogą być więc takie okoliczności jak: wyjazd rodzica (rodziców) na dłuższy pobyt za granicę, choroba rodzica, pobyt w szpitalu, odbywanie kary pozbawienia wolności.
Rolą sądu jest ustalenie, czy dobro dziecka wymaga w konkretnym stanie faktycznym zawieszenia władzy rodzicielskiej.
Czy można wnieść o sądowe uregulowanie władzy rodzicielskiej, gdy rodzice dziecka nie pozostają w związku małżeńskim?
Rodzice dziecka, którzy nie pozostają w związku małżeńskim również posiadają z mocy prawa pełną władzę rodzicielską nad małoletnim.
W przypadku nieformalnych związków, po rozstaniu partnerów, będących rodzicami wspólnego dziecka, często pojawia się problem związany z wykonywaniem władzy rodzicielskiej.
W takiej sytuacji istnieje możliwość złożenia do sądu wniosku o powierzenie władzy rodzicielskiej jednemu rodzicowi. Podobnie, jak w przypadku ustalania sposobu władzy rodzicielskiej nad dzieckiem przy rozwodzie, sąd opiekuńczy może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
W braku porozumienia sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
Sądem właściwym do złożenia takiego wniosku jest sąd opiekuńczy (sąd rejonowy wydział rodzinny i nieletnich) miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania – sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu.
Opłata od wniosku wynosi 100,00 zł. We wniosku należy dokładnie określić swoje żądanie (w jaki sposób domagamy się uregulowania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem) oraz szczegółowo je uzasadnić. Do wniosku należy dołączyć również wszystkie istotne dla nas dowody.
Czy Sąd może sam ingerować we władzę rodzicielską?
Tak, Sąd rodzinny może w niektórych przypadkach ingerować we władzę rodzicielską nad małoletnim dzieckiem.
Art. 109 k.r.o. stanowi szczególny przykład możliwości przełamania przez sąd opiekuńczy zasady autonomii rodziny. Jeżeli bowiem dobro dziecka jest zagrożone, przepis ten daje sądowi opiekuńczemu możliwość wydania „odpowiednich zarządzeń”.
W przypadku zagrożenia dobra dziecka Sąd może np.:
- zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną,
- skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną,
- poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego,
- skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi.
W najgorszym przypadku Sąd może zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej bądź też zarządzić umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.
Celem ingerencji Sądu we władzę rodzicielską jest ochrona dziecka i niesienie pomocy rodzicom, którzy sami nie potrafią sobie poradzić z trudnościami wychowawczymi. Ingerencja Sądu powinna zmierzać do likwidacji przyczyn zagrożenia.
Czy była żona może samodzielnie decydować o wyborze szkoły dla dziecka, kiedy nie zostałem pozbawiony władzy rodzicielskiej?
Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna i zależy od sposobu uregulowania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.
W przypadku, gdy oboje rodzice posiadają pełną władzę rodzicielską nad dzieckiem bądź też jednemu z nich ograniczono władzę do współdecydowania o najistotniejszych sprawach dziecka, wówczas oboje muszą wyrazić zgodę na uczęszczanie dziecka do danej placówki edukacyjnej.
Zgodnie z przepisami o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, a taką sprawą bez wątpienia jest wybór szkoły dla dziecka.
W przypadku braku porozumienia między rodzicami dziecka w istotnych dla niego kwestiach, decyzję podejmuje Sąd rodzinny. W takiej sytuacji każdy z rodziców może wystąpić do sądu z wnioskiem o rozstrzygnięcie o istotnej sprawie dziecka polegającej na zezwoleniu na zapisanie małoletniego do wskazanej placówki edukacyjnej bez zgody drugiego rodzica.
Postanowienie wydane przez Sąd zastępuje wówczas zgodę rodzica. Wniosek kieruje się do sądu rejonowego miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania – sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu.
Opłata od wniosku wynosi 100,00 zł. We wniosku należy dokładnie określić swoje żądanie (w jaki sposób domagamy się uregulowania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem) oraz szczegółowo je uzasadnić.
Do wniosku należy dołączyć również wszystkie istotne dla nas dowody.
Sekret naszych sukcesów
to doświadczony zespół
adwokatów i psychologów
Dzięki wiedzy i wieloletniemu doświadczeniu naszych specjalistów pomagamy skutecznie w każdej sprawie dotyczącej rozwodu, separacji, alimentów, przemocy oraz relacji w związkach partnerskich. Obdarzamy naszych Klientów zrozumieniem dla trudności, z jakimi muszą się zmierzyć.
Pomożemy w doborze najlepszego specjalisty i znajdziemy możliwie najszybszy termin na zajęcie się Twoim problemem.
