W poprzednim artykule („Podział majątku wspólnego małżonków a jednoosobowa działalność gospodarcza”) omówiono szeroko problematykę związaną z podziałem majątku jednoosobowej działalności gospodarczej, prowadzonej przez jednego z małżonków po rozwodzie. Pamiętać jednak należy, że jednoosobowe przedsiębiorstwo nie jest jedyną formą prowadzenia działalności gospodarczej przez małżonków. Wiele osób posiada przecież udziały w spółkach osobowych (jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo – akcyjnej) i kapitałowych (z o.o., akcyjnej) czy prowadzi działalność w formie spółki cywilnej.

Co dzieje się z udziałami w spółce po rozwodzie, jak wygląda podział majątku spółki? O tym dowiesz się z niniejszego artykułu.

Podział spółki cywilnej po rozwodzie.

Niniejszy artykuł dotyczy problematyki podziału udziałów w spółkach osobowych i kapitałowych po rozwodzie, niemniej jednak warto zwrócić uwagę również na to, co dzieje się w takiej sytuacji ze spółką cywilną. Mimo nazwy, która może wprowadzać w błąd („spółka”), spółka cywilna jest formą prowadzenia działalności gospodarczej, opartej na współdziałaniu osób fizycznych związanych umową, którą regulują przepisy kodeksu cywilnego. Spółka cywilna nie posiada tym samym zdolności prawnej, zdolności do czynności prawnych, zdolności sądowej ani zdolności upadłościowej czy wekslowej. Jeżeli wspólnicy spółki zamierzają prowadzić działalność gospodarczą, to oni, a nie spółka, mają status przedsiębiorców.

Co wchodzi w skład majątku spółki cywilnej

Podobnie jak w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, w skład majątku spółki cywilnej wchodzą:

1. zgromadzone środki pieniężne,
2. wszystkie przedmioty, które zostały wytworzone przez spółkę,
3. wszystko to co wprowadzono do spółki na podstawie faktury czy oświadczenia o przekazaniu składnika majątkowego do majątku przedsiębiorstwa.

Mając na względzie wyżej poczynione uwagi na temat charakteru prawnego spółki cywilnej, należy wyraźnie podkreślić, że majątek spółki stanowi współwłasność łączną wspólników powstałą na skutek zawartej między nimi umowy spółki. Mówiąc o współwłasności łącznej warto mieć na uwadze to, że nie wyróżniamy w takim przypadku udziałów w majątku spółki, co oznacza, że każdy ze wspólników jest tak samo uprawniony do całego majątku, jak do jego poszczególnych części. Majątek ten nie jest jednak majątkiem samej spółki, lecz wszystkich wspólników łącznie, co oznacza, że nie wchodzi on w skład majątków poszczególnych wspólników (wspólnych czy odrębnych).

Ponadto żaden ze wspólników nie może rozporządzać swoim udziałem we wspólnym majątku związanym ze spółką cywilną czy domagać się w okresie trwania spółki podziału majątku wspólników. W czasie trwania spółki cywilnej wierzyciele wspólnika (w tym były małżonek) nie mogą domagać się zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku.

W przypadku rozwodu małżonków, jeżeli jeden z nich jest wspólnikiem spółki cywilnej, a drugi nie uczestniczy w ogóle w spółce, przy podziale majątku wspólnego współmałżonek, który nie jest stroną umowy spółki nie ma prawa do żadnego składnika majątku tejże spółki do momentu jej rozwiązania. Inaczej mówiąc, z chwilą rozwiązania małżeństwa żaden składnik majątkowy spółki cywilnej nie podlega podziałowi dopóki spółka ta istnieje i nie została rozwiązana.

W związku z udziałem w spółce cywilnej rozliczeniu podlegają jedynie wymagalne w chwili rozwodu wierzytelności oraz prawa majątkowe, przysługujące małżonkowi- wspólnikowi w czasie trwania spółki, tj. zyski przypadające na wspólnika – współmałżonka, wypłacone zaliczki na poczet zysku, wszelkie wymagalne wierzytelności przysługujące małżonkowi od spółki oraz majątek spółki uzyskany przez małżonka-wspólnika, o ile umowa spółki została rozwiązana przed ustaniem małżeństwa.

Ważną kwestią, na którą należy również zwrócić uwagę jest rozliczenie kwoty, którą małżonek – wspólnik spółki cywilnej wniósł jako wkład do spółki, a która pochodziła z majątku wspólnego. W takiej sytuacji małżonek, który nie jest wspólnikiem spółki cywilnej może domagać się od małżonka – wspólnika rozliczenia nakładu, który został poczyniony z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty jednego z nich w oparciu o art. 45 k.r.o. stosowanego analogicznie. Małżonek, który nie jest wspólnikiem, może więc domagać się zwrotu połowy wartości środków, które zostały wniesione tytułem wkładu z majątku wspólnego do spółki, chyba że sąd ustali inne udziały w tym majątku. Wartość nakładu jest ustalana zgodnie ze stanem na dzień ustania małżeńskiej wspólności majątkowej, według cen z chwili orzekania.

Podział majątku wspólnika spółki osobowej po rozwodzie.

Na wstępie warto zaznaczyć, że do spółek osobowych zalicza się:

1. spółka jawna,
2. spółka partnerska,
3. spółka komandytowa,
4. spółka komandytowo – akcyjna.

W przeciwieństwie do spółki cywilnej, majątek spółki osobowej stanowi majątek odrębny od majątków jej wspólników. W skład tego majątku wchodzą zgromadzone przez spółkę środki pieniężne oraz wszystko, co w czasie istnienia spółki zostało wniesione jako wkład bądź zostało przez spółkę nabyte lub wytworzone. W zamian za wniesione wkłady wspólnicy otrzymują udziały w spółce, z którymi związane są uprawnienia spółkowe (korporacyjne i obligacyjne), np. uprawnienie do prowadzenia i reprezentowania spółki, do podejmowania uchwał czy do wypowiedzenia umowy spółki. Spółkowe prawa korporacyjne (uprawnienia organizacyjno-majątkowe) przysługujące małżonkowi- wspólnikowi zaliczane są do praw niezbywalnych, a zatem stanowią jego majątek osobisty i nie wchodzą w skład majątku wspólnego. W skład majątku wspólnego podlegającego podziałowi nie wchodzi zatem udział kapitałowy. Również majątek spółki osobowej nie może być przedmiotem podziału majątku wspólnego stron.

Ważne! Jeżeli wkład wniesiony przez wspólnika – współmałżonka do spółki pochodził z majątku wspólnego wówczas wymagalne wierzytelności spółkowe, np. udział w zysku, prawo do części majątku spółki po jej rozwiązaniu będą wchodziły do majątku wspólnego małżonków.

Warto również pamiętać, że w sytuacji, gdy wkład wniesiony do spółki pochodził z majątku wspólnego małżonków, wówczas małżonek nie będący wspólnikiem może domagać się rozliczenia nakładu, którym pokryto wniesiony wkład do spółki. W takim wypadku przy obliczaniu wartości udziału sąd będzie brał pod uwagę stan spółki z dnia ustania małżeńskiej wspólności majątkowej, a ceny z daty orzekania o podziale majątku. Wartość tego wkładu sąd ustala według reguł obowiązujących przy obliczaniu wartości udziału kapitałowego w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej.

Podział majątku wspólnika spółki kapitałowej po rozwodzie.

Do spółek kapitałowych zaliczyć należy:

1. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością,
2. spółkę akcyjną.

Analogicznie jak w spółkach osobowych, majątek spółki kapitałowej jest majątkiem odrębnym od majątku jej wspólników lub akcjonariuszy. W skład tego majątku również wchodzą zgromadzone przez spółkę środki pieniężne oraz wszystko, co w czasie istnienia spółki zostało wniesione do spółki jako wkład bądź zostało przez spółkę nabyte lub wytworzone.

W przypadku spółek kapitałowych, kwestia udziałów (akcji) po rozwodzie i podziału majątku spółki wygląda jednak inaczej. W sytuacji, gdy udziały (akcje) w spółce zostały nabyte przez jednego z małżonków jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego lub w trakcie jego trwania (lecz sfinansowane ze środków pochodzących z jego majątku osobistego), wówczas stanowią one majątek osobisty tego małżonka i nie podlegają jakiemukolwiek podziałowi. Jeżeli jednak jeden z małżonków nabył udziały (akcje) w spółce kapitałowej za środki pochodzące z majątku wspólnego małżonków, wówczas również one stanowią ich majątek wspólny. Zasadniczo takie udziały po rozwodzie małżonków mogą zostać podzielone między nich, nawet jeżeli tylko jeden z małżonków był wspólnikiem spółki, chyba, że umowa spółki wyklucza możliwość wstąpienia byłego małżonka do spółki po rozwodzie i podziale majątku wspólnego, do którego należą udziały w spółce. Wówczas to sąd decydować będzie o spłacie wartości udziałów przypadających drugiemu małżonkowi według ich ceny na dzień dokonania podziału majątku. W przypadku spółki akcyjnej wstąpienie do spółki byłego małżonka w charakterze akcjonariusza (który do niedawna takiego statusu nie posiadał) będzie niezależne od wpływu pozostałych akcjonariuszy.

Zasadniczo udziały (akcje) w spółce (nabyte z majątku wspólnego) można podzielić na trzy sposoby:

1. poprzez podział fizyczny, tj. przyznanie małżonkowi, niebędącemu wspólnikowi spółki należnej mu części udziałów (akcji) pod warunkiem jednak, że umowa lub statut spółki nie wykluczają takiej możliwości i małżonek ten wyrazi zgodę na taki podział (w przypadku sp. z o.o.),
2. poprzez przyznanie udziału (akcji) jednemu małżonkowi i zobowiązanie go do spłaty na rzecz współmałżonka równowartości przypadającej mu części udziałów (akcji) – obliczając wartość udziałów (akcji) w spółce, należy brać pod uwagę stan spółki z chwili rozwodu, a ceny z daty orzekania o podziale majątku wspólnego małżonków,
3. poprzez sprzedaż wszystkich udziałów (akcji) osobie trzeciej i podział uzyskanych środków pieniężnych między byłych małżonków.

Podział udziałów (akcji) spółki kapitałowej po rozwodzie może być przeprowadzony albo przed sądem albo na podstawie umowy między byłymi małżonkami. Warto jednak pamiętać, że w przypadku umowy między małżonkami o podziale udziałów, dla swojej ważności wymaga zachowania formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Ważne! W przypadku podziału udziałów w spółce z o.o., o fakcie zbycia udziałów należy zawiadomić spółkę, bowiem dopiero z chwilą otrzymania zawiadomienia przez spółkę zbycie udziałów staje się wobec niej skuteczne, co natomiast wiąże się np. z prawem do wypłaty dywidendy.

Podsumowując, podział majątku spółek osobowych i kapitałowych oraz spółki cywilnej po rozwodzie jest skomplikowanym procesem, który wymaga dużej wiedzy i nakładu pracy. Celem prawidłowego dokonania podziału majątku spółki warto skontaktować się ze specjalistą, który posiada wiedzę i doświadczenie w tym zakresie. W razie jakichkolwiek pytań czy wątpliwości, zachęcamy do skorzystania z porady prawnej adwokat Angeliki Rucińskiej, która zajmuje się kompleksowym doradztwem prawnym w sposób zapewniający zadbanie o interesy klienta.