Zakaz zbliżania oraz zakaz kontaktowania się

W ramach prowadzonego postępowania karnego Sąd lub inny upoważniony organ, przede wszystkim prokurator, może stosować wobec podejrzanych/oskarżonych różne środki karne. W przypadku popełnienia niektórych enumeratywnie wymienionych w ustawach przestępstw, środkami takimi mogą być: zakaz zbliżania się do określonych osób, a także zakaz kontaktowania się z określonymi osobami. Środki te mają za zadanie m.in. chronić ofiary przestępstw, przede wszystkim przemocy domowej, znęcania się czy ofiary przestępstw seksualnych.

O tym wobec kogo mogą zostać orzeczone te środki karne, kiedy i na jak długo mogą zostać orzeczone zakaz zbliżania się oraz zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, a także kiedy orzeczenie tych zakazów jest fakultatywne, a kiedy obligatoryjne dowiesz się z niniejszego artykułu.

Czym jest zakaz zbliżania oraz kontaktowania się?

Zarówno zakaz zbliżania się do określonych osób jak i kontaktowania się z określonymi osobami są środkami karnymi, które Sąd może lub w niektórych przypadkach nawet musi nałożyć na oskarżonego/skazanego w celu ochrony ofiary, np. znęcania się. Zakazy te oznaczają, że osoba na którą zostały one nałożone nie może zbliżać się do określonej (wymienionej w orzeczeniu z imienia i nazwiska) osoby na określoną w tym orzeczeniu Sądu odległość (np. 100 metrów) bądź też, że nie może się z taką osobą kontaktować.

Zakaz kontaktowania się obejmuje wszelkie formy kontaktu, tzn. telefoniczny, internetowy oraz fizyczny – nie można podejmować żadnych prób skontaktowania się, chociażby tylko w celu rozmowy z osobą, która takim zakazem jest chroniona. Orzekając zakaz zbliżania się do określonych osób, Sąd wskazuje odległość od osób chronionych, którą skazany obowiązany jest zachować.

Orzeczony zakaz zbliżania oraz kontaktowania się (zarówno obligatoryjny jak i fakultatywny) może być poddany także kontroli, a więc połączony z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego wyznaczonego organu w określonych odstępach czasu, a zakaz zbliżania się do określonych osób – również kontrolowany w systemie dozoru elektronicznego, o czym stanowi art. 41a k.k. Zakazy te mogą być orzeczone oddzielnie lub łącznie.

Obligatoryjny zakaz zbliżania oraz zakaz kontaktowania się

W niektórych sytuacjach określonych przez polskie prawo Sąd będzie miał obowiązek orzec o zakazie zbliżania lub kontaktowania się. Środek karny w postaci zakazu zbliżania orzekany jest obligatoryjnie w przypadku skazania sprawcy na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego.

Fakultatywny zakaz zbliżania oraz zakaz kontaktowania się

Z kolei w kilku innych przypadkach określonych w art. 41a § 1 k.k. Sąd mając na względzie dobro ofiary przestępstwa może, ale nie musi orzec któryś z omawianych zakazów. Fakultatywny zakaz zbliżania się do określonych osób lub kontaktowania z określonymi osobami można orzec w razie:

• skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego;
• skazania za inne przestępstwo przeciwko wolności;
• w razie skazania za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy, w tym zwłaszcza przemocy wobec osoby najbliższej.

Czas trwania zakazów

Orzekając zakaz zbliżania się lub zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, Sąd określa czas trwania tych zakazów. Zgodnie z art. 43 § 1 k.k. zakaz zbliżania oraz zakaz kontaktowania się z określonymi osobami orzeka się w wymiarze od roku do lat 15.

Zakaz orzeka się w latach. Oznacza to, że zakaz zbliżania się nie może zostać orzeczony np. na 30 dni czy 2 miesiące, a minimum 1 rok.

Co istotne, w polskim prawie przewidziana została także możliwość nałożenia na sprawcę tych zakazów dożywotnio. Sąd może bowiem orzec zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz zbliżania się do określonych osób dożywotnio w razie ponownego skazania sprawcy na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego, a więc w przypadku skazania, w którym orzeczenie tych zakazów jest obligatoryjne.

Co ważne jednak w kontekście czasu trwania omawianych zakazów, zgodnie z art. 43 § 2a k.k. okres, na który orzeczono zakazy, nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestępstwo. Oznacza to, że jeżeli zakaz orzeczony na 2 lata był wykonywany przez rok, a następnie skazany trafił do więzienia, zakaz będzie obowiązywał jeszcze rok od momentu zakończeniu odbywania kary pozbawienia wolności, czyli wyjścia „na wolność”, niezależnie od tego ile czasu to pozbawienie wolności trwało.

Konsekwencje złamania zakazów

Polski ustawodawca przewidział również odpowiedzialność karną dla osób, wobec których orzeczony został zakaz zbliżania i/lub zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, a które to nie stosują się do tych zakazów i łamią je, np. poprzez podejmowanie prób kontaktu telefonicznego z ofiarą.

Zgodnie z art. 244 k.k. kto nie stosuje się do orzeczonego przez Sąd zakazu kontaktowania się z określonymi osobami lub zakazu zbliżania się do określonych osób podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Zatem łamanie orzeczonych przez Sąd zakazów zbliżania i kontaktowania się również stanowi przestępstwo.

Czy ofiara może wnioskować o orzeczenie zakazu zbliżania i kontaktowania się z nią?

Ofiara przestępstwa, przy którego popełnieniu Sąd może orzec zakaz zbliżania i kontaktowania się z określonymi osobami, nie musi biernie oczekiwać na to czy Sąd podejmie taką decyzję. Jeżeli czuje się zagrożona działaniami sprawcy, jest nękana czy odczuwa niebezpieczeństwo, może samodzielnie lub przez profesjonalnego pełnomocnika złożyć do Sądu wniosek o orzeczenie zakazu zbliżania się do niej lub kontaktowania z nią.

Może to zrobić na piśmie, a także ustnie np. w trakcie rozprawy, na której jest przesłuchiwana. Pokrzywdzony może także zaproponować odległość, na którą chciałby, aby zakaz zbliżania został orzeczony, przy czym propozycja ta oczywiście nie wiąże Sądu. Zakaz zbliżania się oraz kontaktowania może także zostać orzeczony w postępowaniu przygotowawczym jako środek zapobiegawczy, dlatego ofiara (pokrzywdzony) w celu ochrony swoich praw może już w jego trakcie złożyć stosowny wniosek do prokuratora.

Podsumowując, wobec sprawcy enumeratywnie wymienionych w ustawie przestępstw Sąd może lub w niektórych sytuacjach musi orzec zakaz zbliżania się lub kontaktowania z określonymi osobami. Zakazy takie są orzekane na nie krócej niż rok, a niekiedy mogą być one dożywotnie. Sama osoba pokrzywdzona przestępstwem może wystąpić do Sądu lub prokuratora prowadzącego postępowanie karne z wnioskiem o orzeczenie takich zakazów, co ma zapewnić jej bezpieczeństwo. W takiej sytuacji, jeżeli jesteśmy ofiarą przestępstwa np. przemocy domowej czy przestępstwa o charakterze seksualnym, warto zwrócić się do profesjonalnego pełnomocnika, który udzieli fachowej porady prawnej i pomoże sporządzić taki wniosek.