Co wpływa na wysokość alimentów na rzecz dziecka?

Obowiązek alimentacyjny jest jednym z podstawowych obowiązków rodzica względem dziecka. W prawidłowo funkcjonującej, pełnej rodzinie oboje rodzice przyczyniają się do zaspokajania potrzeb swoich dzieci czy to przez dostarczanie im środków niezbędnych do bieżącego funkcjonowania czy też poprzez sprawowanie osobistej opieki nad nimi. W przypadku rozstania rodziców, najczęściej jeden z byłych partnerów przejmuje na siebie bieżącą pieczę nad dzieckiem, zaś drugi realizuje kontakty z małoletnim. Niejednokrotnie w takiej sytuacji pojawia się spór co do wysokości alimentów na rzecz dziecka.

Co wpływa na wysokość alimentów na rzecz dziecka? Jakie kryteria brane są pod uwagę przy ustalaniu kwoty alimentów? O tym dowiesz się z niniejszego artykułu.

Treść obowiązku alimentacyjnego.

Jak wskazano na wstępie, alimenty stanowią obowiązkowe świadczenia rodziców na rzecz dziecka, których celem jest dostarczenie mu środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Chodzi więc o zaspokojenie bieżących potrzeb dziecka w zakresie wyżywienia, odzieży, obuwia, mieszkania, środków higieny, edukacji, leczenia, rozrywki czy wypoczynku.

Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka regulują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z art. 133 § 1 k.r.o., rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Obecnie w polskim prawie nie ma granicy wiekowej, do której obowiązują alimenty, albowiem jak wynika z powołanego przepisu, rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Nie jest więc tak, że z chwilą osiągnięcia pełnoletności przez dziecko, obowiązek alimentacyjny rodziców z mocy prawa wygasa. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Zakres obowiązku alimentacyjnego.

Warto pamiętać, że nie istnieje jakikolwiek uniwersalny wzór, według którego ustala się wysokość alimentów na rzecz dziecka. Oznacza to również, że nie istnieje minimalna czy maksymalna kwota alimentów, jaką może zasądzić Sąd w toku postępowania. Nie ma również jednej, stałej, uniwersalnej kwoty alimentów na rzecz każdego dziecka.

Od czego więc zależy wysokość alimentów?

Zgodnie z treścią art. 135 § 1 k.r.o., zakres obowiązku alimentacyjnego zależy od:

1. usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz
2. zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Warto pamiętać, że pomiędzy tymi przesłankami istnieje ścisła współzależność, polegająca na tym, że  jeżeli potrzeby dziecka są wyższe niż dochody zobowiązanego rodzica, wówczas Sąd musi zbadać, czy rodzic ten, przy dołożeniu należytych starań będzie w stanie sprostać obowiązkowi alimentacyjnemu. Jeżeli jednak zobowiązany rodzic, przy dołożeniu należytej staranności nie jest w stanie sprostać wszystkim potrzebom dziecka, wówczas usprawiedliwione potrzeby uprawnionego powinny być zaspokojone w takim zakresie, w jakim pozwalają na to możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego.

Usprawiedliwione potrzeby dziecka.

Pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można jednoznacznie zdefiniować. Ich zakres w każdym przypadku wyznacza bowiem konkretna sytuacja osoby uprawnionej  i zobowiązanej. Potrzeby usprawiedliwione to takie, których zaspokojenie pozwala uprawnionemu żyć w warunkach odpowiadających jego wiekowi, stanowi zdrowia, wykształceniu, itp. W praktyce Sąd ocenia więc każdorazowo, indywidualną sytuację dziecka, uwzględniając jego wiek, stan zdrowia, stopę życiową rodziny, realne możliwości zaspokajania wszystkich potrzeb. Składając pozew o alimenty warto przygotować dla Sądu zestawienie kosztów utrzymania dziecka, co pomoże policzyć faktyczne, miesięczne wydatki na dziecko oraz ocenić, czy wszystkie ponoszone koszty są uzasadnione.

Do usprawiedliwionych potrzeb dziecka zaliczyć należy m.in. takie wydatki jak:

• wyżywienie,
• koszty utrzymania mieszkania,
• odzież,
• obuwie,
• wydatki szkolne,
• chemia i kosmetyki,
• telefon i internet,
• leczenie i leki,
• rozrywka,
• dojazd do szkoły,
• zajęcia dodatkowe i hobby,
• wakacje i ferie.

Wskazane wydatki na rzecz dziecka powinny zostać udokumentowane odpowiednimi fakturami, paragonami, potwierdzeniami przelewu, umowami, zaświadczeniami, dokumentacją medyczną, itp.

Trzeba jednak pamiętać, że Sąd dokona samodzielnej oceny wskazanych kosztów utrzymania dziecka. Wysokość alimentów uzależniona jest bowiem od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego – nie zaś od każdych, nawet zbytecznych wydatków na dziecko. Często zdarza się, że Sąd uznaje podawane przez rodzica koszty utrzymania za zawyżone, dokonując ich korekty zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego. Warto jednak pamiętać, że jeżeli dziecko ma szczególne, nadzwyczajne potrzeby, wynikające np. z jego stanu zdrowia z pewnością takie dodatkowe wydatki będą uwzględnione przy ustalaniu kwoty alimentów.

Zakres usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego ustalany jest z zgodnie z zasadą równej stopy życiowej wszystkich członków rodziny. Konsekwencją tej zasady jest możliwość ustalenia usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego na wyższym poziomie niż ten, który zapewnia jedynie opuszczenie przezeń sfery niedostatku. Stanie się tak w szczególności wówczas, gdy na taki pułap świadczeń pozwolą możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego.

Możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego.

Usprawiedliwione potrzeby dziecka to nie jedyna przesłanka, od której zależy wysokość alimentów. Jak wskazano powyżej, zakres obowiązku alimentacyjnego zależy również od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Określenie takich możliwości wymaga najczęściej ustalenia wysokości comiesięcznych dochodów, np. z tytułu wynagrodzenia za pracę.

W niektórych jednak wypadkach zobowiązany może dysponować dużymi środkami majątkowymi, pomimo że nie osiąga regularnych dochodów na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej. W takiej sytuacji przy ocenie możliwości majątkowych Sąd bierze pod uwagę najważniejsze składniki majątku zobowiązanego, np. środki zgromadzone na lokatach bankowych, rachunkach bankowych, nieruchomości, wartościowe ruchomości, papiery wartościowe itp.

Warto przy tym pamiętać, że możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej nie wynikają z faktyczne osiąganych zarobków i dochodów, ale stanowią środki pieniężne, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności, stosownie do swych sił umysłowych i fizycznych. Inaczej mówiąc, Sąd ustala nie to, ile zobowiązany miesięcznie zarabia, ale to czy zarobkuje zgodnie ze swoimi możliwościami, wykształceniem, doświadczeniem, itp.

W uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów z 26.05.1995 r.  (sygn. akt III CZP 178/94) Sąd Najwyższy podkreślił, że „ustalenie możliwości zarobkowych (majątkowych) zobowiązanego do alimentacji ma często charakter hipoteczny, gdyż kryterium takich możliwości nie zawsze są zarobki osiągane aktualnie przez zobowiązanego, lecz sama zdolność do uzyskania wyższego wynagrodzenia. Jeżeli zatem –wysokość alimentów sąd ustala na podstawie zarobków otrzymywanych przez pozwanego, to nie dlatego, że pomija dyspozycję art. 135 § 1 k.r.o., lecz z tej racji, że zarobki te odpowiadają możliwościom zobowiązanego. Prowadzi to do konkluzji, że poza całokształtem okoliczności faktycznych, które w sprawie o alimenty sąd obowiązany jest wziąć pod uwagę, istnieje pewna sfera ocen, które odnoszą się do przypuszczenia, domysłu, a nie do faktów jako okoliczności rzeczywistych.

Z powyższego jasno więc wynika, że jeżeli zobowiązany do alimentów nagle w toku postępowania zwolni się z pracy, zmieni pracę na mniej dochodową, bądź też zacznie pracować „na czarno” – nie ma to jakiegokolwiek znaczenia dla ustalania wysokości alimentów. Niezależnie od działań pozwanego, Sąd i tak będzie w sposób hipotetyczny oceniał jego możliwości majątkowe i zarobkowe, biorąc pod uwagę takie okoliczności jak:

• posiadany przez zobowiązanego majątek,
• stopa życiowa zobowiązanego,
• wysokość kosztów jego utrzymania,
• stan zdrowia,
• doświadczenie zawodowe,
• wykształcenie,
• wiek,
• wykonywana praca,
• ilość dzieci na utrzymaniu.

Nie sposób pominąć, że przy ustalaniu wysokości alimentów na rzecz dziecka Sąd będzie brał również pod uwagę osobisty wkład zobowiązanego rodzica w opiekę i wychowanie dziecka. Z art. 135 § 2 k.r.o. wynika bowiem, że wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego. Przy ustalaniu kwoty alimentów Sąd weźmie pod uwagę częstotliwość spotkań zobowiązanego rodzica z dzieckiem, jego zaangażowanie w wychowanie dziecka, a także to czy ponosi on dodatkowe koszty związane z realizowaniem kontaktów z dzieckiem.

Niewątpliwie jednak, w przypadku gdy rodzic zobowiązany do płacenia alimentów ma sporadyczny kontakt z dzieckiem, a cały trud opieki i wychowania małoletniego spoczywa na drugim rodzicu – wówczas można domagać się znacznie wyższej kwoty alimentów.

Co nie wpływa na wysokość alimentów?

Ustalając wysokość alimentów na rzecz dziecka Sąd nie bierze pod uwagę pobieranych przez rodzica sprawującego pieczę nad dzieckiem:

1. świadczeń z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego,
2. świadczeń, wydatków i innych środków finansowych związanych z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
3. świadczeń wychowawczych, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci,
4. świadczeń rodzinnych, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych,
5. rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym.

Podsumowując, nie istnieje przeciętna, średnia kwota alimentów na dziecko. W zależności od usprawiedliwionych potrzeb danego dziecka oraz możliwości majątkowych i zarobkowych konkretnego zobowiązanego, sądy zasądzają alimenty w różnej kwocie. Okoliczności te należy w każdej sprawie dokładnie przeanalizować, wyliczyć i udokumentować. W razie jakichkolwiek pytań czy wątpliwości, zachęcamy do skorzystania z porady prawnej adwokat Angeliki Rucińskiej, która zajmuje się sporządzaniem pozwów alimenty w sposób zapewniający zadbanie o interesy klienta.