Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich

W dzisiejszych czasach wciąż przeważającym modelem w małżeństwie jest ustawowa wspólność. Rozwiązanie takie niejednokrotnie sprawia jednak wiele problemów, w szczególności, jeśli jeden z małżonków bez zgody i wiedzy drugiego zaczyna zaciągać wiele zobowiązań, których następnie nie jest w stanie spłacić.

Nie każdy z małżonków bowiem wywiązuje się z obowiązku współdziałania w zakresie majątku wspólnego. W takiej sytuacji pojawia się pytanie – czy małżonek, bez którego zgody i wiedzy zostało zaciągnięte zobowiązanie z majątku wspólnego musi za nie odpowiadać?

O tym jak wygląda odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich, dowiesz się z niniejszego artykułu.

Uwagi ogólne

Przy istnieniu wspólności majątkowej małżeńskiej, odpowiedzialność małżonka za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich będzie różnić się w zależności od tego, w jakich okolicznościach zostało to zobowiązanie zaciągnięte. Zasadniczo możemy wyróżnić kilka sytuacji:

• zaciągnięcie zobowiązania przez jednego małżonka za zgodą drugiego,
• zaciągnięcie zobowiązania przez jednego małżonka bez zgody drugiego,
• zaciągnięcie zobowiązania przez jednego małżonka działając jako pełnomocnik drugiego małżonka.

Wszystkie powyższe sytuacje zostały przez ustawodawcę uregulowane wprost w art. 41 k.r.i.o.

Zaciągnięcie zobowiązania przez jednego małżonka za zgodą drugiego

Zgodnie z art. 41 § 1. k.r.o. jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. Uregulowanie to daje większą ochronę wierzycielom, którzy w takiej sytuacji mogą dochodzić zaspokojenia z większej „puli” majątków. Przedmiotem egzekucji może być bowiem majątek osobisty małżonka zaciągającego zobowiązanie, a ponadto cały majątek wspólny małżonków bez żadnych ograniczeń.

Powyższe potwierdzone zostało także w art. 787 k.p.c., zgodnie z którym tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim Sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.

Zaciągnięcie zobowiązania przez jednego małżonka bez zgody drugiego

Z kolei w sytuacji, w której jeden z małżonków zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego (albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej), małżonek, który tej zgody nie wyraził jest chroniony. W takim bowiem przypadku wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, a więc z majątku osobistego małżonka, który to zobowiązanie zaciągnął), a także z jego wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez tego małżonka z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w przepisach dotyczących praw autorskich, praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. W tym przypadku wierzyciel nie ma zatem możliwości dochodzić zaspokojenia swojego roszczenia z majątku wspólnego małżonków, ani tym bardziej z majątku osobistego tego małżonka, który nie wyraził zgody na zaciągnięcie zobowiązania. Dłużnikiem jest wyłącznie małżonek, który zaciągnął zobowiązanie.

Zaciągnięcie zobowiązania przez jednego małżonka działając jako pełnomocnik drugiego małżonka

W przypadku otrzymania od swojego małżonka pełnomocnictwa do działania w jego imieniu, musi być ono wyrażone do dokonania jednej konkretnej czynności – nie może to być pełnomocnictwo blankietowe. Przede wszystkim zgoda powinna być udzielona na dokonanie konkretnej czynności. Przy pełnomocnictwie powstaje szerszy zakres odpowiedzialności małżonka, bowiem przy wyrażeniu zgody na zaciągnięcie zobowiązania nie był on stroną czynności prawnej, natomiast tutaj małżonek – pełnomocnik dokonuje czynności w imieniu i na rzecz małżonka, który tego pełnomocnictwa udzielił.

Zatem w tej sytuacji czynność prawna (zaciągnięcie zobowiązania) wywrze skutki w majątku osobistym mocodawcy (małżonka, który udzielił pełnomocnictwa) oraz w majątku wspólnym mocodawcy i pełnomocnika, jednak w ograniczonym zakresie.

Zobowiązania zaciągnięte na zaspokajanie potrzeb rodziny

Wyjątkiem w zakresie odpowiedzialności małżonka za zobowiązania zaciągnięte przez drugiego z nich jest sytuacja, w której zaciągnął on zobowiązanie w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny, a zatem np. na potrzeby mieszkaniowe, żywnościowe czy lekarstwa. Zgodnie bowiem z art. 30 k.r.i.o. za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny małżonkowie odpowiadają solidarnie. Jedynie z ważnych powodów Sąd na żądanie jednego z małżonków może obciążyć zobowiązaniem wyłącznie tego małżonka, który zobowiązanie zaciągnął. Jest to jednak wyjątek i musi wystąpić ku temu ważny powód.

Podsumowując, odpowiedzialność małżonka za zobowiązania zaciągnięte przez drugą stronę związku różnić się będzie od tego czy wyraził on zgodę na zaciągnięcie danego zobowiązania czy też nie. W przypadku niewyrażenia takiej zgody może czuć się bezpieczny, bowiem wierzyciel nie będzie mógł zaspokajać się z majątku wspólnego małżonków. Wyjątkiem są zobowiązania zaciągnięte w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.