Elementy wyroku rozwodowego, czyli o czym powinien orzec sąd w sprawie o rozwód.

Decyzja o zakończeniu związku małżeńskiego najczęściej kończy się złożeniem przez jednego z małżonków do sądu pozwu o rozwód. W toku postępowania sąd zobligowany jest przede wszystkim do ustalenia, czy między małżonkami doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. W przypadku potwierdzenia, że ziściły się w/w przesłanki, sąd wyda orzeczenie, na mocy którego nastąpi rozwiązanie małżeństwa stron przez rozwód.

Warto jednak wiedzieć, że w toku postępowania rozwodowego sąd rozstrzyga wszystkie sprawy związane z funkcjonowaniem rodziny.

Oznacza to, że w wyroku rozwodowym powinny znaleźć się również inne rozstrzygnięcia odnoszące się do małżonków, ich majątku lub dzieci. Decydując się więc na złożenie do sądu pozwu o rozwód warto mieć na uwadze, jakie rozstrzygnięcia zostaną zawarte w wydanym przez sąd wyroku. Elementy wyroku rozwodowego podzielić można na trzy grupy:

• obligatoryjne (to, o czym sąd musi orzec z urzędu),
• zawarte z uwagi na żądanie jednego z małżonków,
• zawarte z uwagi na zgodny wniosek stron.

Wina w rozkładzie pożycia.

Podstawowym obowiązkiem sądu w sprawie rozwodowej jest kwestia ustalenia, który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego. Zgodnie bowiem z treścią art. 57 § 1 k.r.o. orzekając rozwód, sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Będzie to więc pierwszy obligatoryjny punkt wyroku rozwodowego.

Sąd może rozwiązać małżeństwo przez rozwód z winy powoda, z winy pozwanego albo z winy obojga małżonków. W ostatnim przypadku nie ma znaczenia, który z małżonków, w jakim stopniu przyczynił się do rozpadu pożycia małżeńskiego. Wystarczy, że każdy z małżonków miał swój “udział” w rozkładzie pożycia.

Warto jednak pamiętać, że na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie.

W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Ustalenie winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego może być istotne z punktu widzenia roszczenia alimentacyjnego małżonka po rozwodzie.

Więcej na ten temat znajdziesz w poprzednim artykule “Obowiązek alimentacyjny między małżonkami po rozwodzie”.

Władza rodzicielska nad małoletnimi dziećmi.

Kolejnym obligatoryjnym elementem wyroku rozwodowego jest określenie sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron. Sąd może wydać następujące rozstrzygnięcia w kwestii władzy rodzicielskiej:

• może orzec o pozostawieniu władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi obojgu rodzicom, gdy przedstawią oni zgodne pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka,
• może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia,
• może pozbawić jednego lub obojga rodziców władzy rodzicielskiej,
• może zawiesić wykonywanie władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców.

Orzekając o powierzeniu władzy rodzicielskiej jednemu z małżonków sąd powinien kierować się takimi wytycznymi jak: uwzględnienie w pierwszej kolejności interesu dziecka, a nie interesu rodziców, konieczność brania pod uwagę osobistych właściwości rodziców z punktu widzenia dobra dziecka, uwzględnienie wieku dziecka, z podkreśleniem, że zwłaszcza w okresie niemowlęctwa wskazane jest pozostawienie dziecka pod opieką matki, wspólne wychowywanie kilkorga dzieci, fakt wychowywania dotychczas dziecka przez jednego z rodziców.

Pamiętać należy, że zasadą jest, iż rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

Kontakty z dzieckiem.

Należy pamiętać, że sąd ma także obowiązek orzeczenia w wyroku rozwodowym o kontaktach z dzieckiem. Również w tej kwestii sąd może uwzględnić pisemne porozumienie małżonków co do sposobu utrzymywania kontaktów z dzieckiem, jeżeli będzie ono zgodne z jego dobrem.

W braku takiego porozumienia, to sąd rozstrzygnie o sposobie utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie przez tego z małżonków, któremu nie powierzono wykonywania władzy rodzicielskiej. Warto zaznaczyć, że każdy z rodziców ma prawo i obowiązek utrzymywać kontakty ze swoim małoletnim dzieckiem, nawet w przypadku pozbawienia go czy ograniczenia mu władzy rodzicielskiej. Należy również mieć na uwadze, że na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. W praktyce oznacza to, że w przypadku istnienia zgody między małżonkami sąd może odstąpić od uregulowania kontaktów z dzieckiem.

Alimenty na dziecko.

Kolejnym rozstrzygnięciem, które musi znaleźć się w wyroku rozwodowym jest orzeczenie o alimentach na rzecz wspólnych małoletnich dzieci stron. Powyższe oznacza, że sąd z urzędu musi orzec o alimentach nawet w sytuacji, gdy małżonkowie zawarli umowę co do realizacji obowiązku alimentacyjnego lub też jeżeli przed wniesieniem pozwu rozwodowego mąż dobrowolnie płacił alimenty na rzecz dziecka. Ważne jest, że w wyroku rozwodowym sąd zasądza alimenty na rzecz każdego małoletniego dziecka oddzielnie.

Zgodnie z treścią art. 58 § 1 k.r.o. w wyroku orzekającym rozwód sąd orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Zasadniczo więc koszty utrzymania dziecka powinny zostać rozłożone na oboje rodziców. Z ważnych powodów sąd może jednak zwolnić jedno z rodziców od kosztów utrzymania dziecka. Wysokość alimentów ustalana jest z uwzględnieniem usprawiedliwionych potrzeb dziecka i możliwości majątkowych i zarobkowych rodzica.

Sposób korzystania ze wspólnego mieszkania.

Zgodnie z treścią art. 58 § 2 k.r.o. jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. Z treści w/w przepisu wynika, iż sąd jest zobligowany do ustalenia w wyroku rozwodowym sposobu korzystania przez małżonków po rozwodzie ze wspólnego mieszkania, jeżeli oboje w nim zamieszkują.

Pamiętać należy, że orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej. W praktyce wygląda to zazwyczaj w ten sposób, że sąd określa, z których pomieszczeń w domu każdy z małżonków może korzystać na zasadzie wyłączności, a które z nich należą do wspólnego użytku.

Ważne! Do fakultatywnej kognicji sądu należy natomiast orzeczenie eksmisji byłego małżonka. Zgodnie z treścią art. 58 § 2 zd. 2 k.r.o. w wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.

Sąd w wyroku rozwodowym może również orzec o podziale wspólnego mieszkania. Sformułowanie “może” oznacza, że kwestia podziału wspólnego mieszkania nie należy do obligatoryjnych elementów wyroku rozwodowego. Zgodnie z art. 58 § 2 zd. 3 k.r.o. na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

Podział majątku wspólnego małżonków.

Podział majątku wspólnego należy do fakultatywnej kognicji sądu rozwodowego. Jak wynika z treści art. 58 § 3 k.r.o. na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

Obawa nadmiernej zwłoki w postępowaniu nie istnieje wówczas, gdy między stronami nie ma sporu co do składu i sposobu podziału tego majątku lub wyjaśnienie spornych między stronami okoliczności bądź też takich okoliczności, które sąd obowiązany jest ustalić z urzędu, wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w ograniczonym przedmiotowo i czasowo zakresie.

Alimenty na małżonka.

W wyroku rozwodowym sąd może również uregulować kwestie związane z rentą alimentacyjną na rzecz byłego małżonka po rozwodzie, gdy z wnioskiem takim wystąpi uprawniony małżonek. Jest to dodatkowy element wyroku rozwodowego, co oznacza, że sąd nie ma obowiązku wydania orzeczenia w tym zakresie z urzędu. Więcej na temat alimentów na rzecz byłego małżonka znajdziesz w artykule “Obowiązek alimentacyjny między małżonkami po rozwodzie”.

Podsumowując, w wyroku rozwodowym sąd obligatoryjnie orzeka o:

• winie,
• władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi,
• kontaktach z małoletnimi dziećmi,
• alimentach na rzecz małoletnich dzieci,
• sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania, jeżeli małżonkowie dalej wspólnie zamieszkują w nim.

Dodatkowymi elementami wyroku są natomiast:

• alimenty na małżonka po rozwodzie (na żądanie jednego z małżonków),
• podział majątku wspólnego małżonków (na wniosek jednego z małżonków),
• eksmisja małżonka ze wspólnego mieszkania (na żądanie jednego z małżonków),
• podział wspólnego mieszkania (na zgodny wniosek stron).

W razie jakichkolwiek pytań czy wątpliwości związanych z postępowaniem w sprawie o rozwód, zachęcamy do skorzystania z porady prawnej adwokat Angeliki Rucińskiej, która udzieli fachowej pomocy w tej kwestii.