Mieszkanie spółdzielcze a podział majątku po rozwodzie

W przypadku rozwodu jest wiele kwestii, o których uregulowaniu muszą pamiętać małżonkowie. Jedną z nich jest kwestia korzystania bądź podziału ze wspólnego mieszkania, w tym m.in. mieszkań spółdzielczych – własnościowego lub lokatorskiego. Jeżeli bowiem w małżeństwie istniała wspólność majątkowa, z chwilą jej ustania, a zatem w momencie prawomocnego orzeczenia przez Sąd rozwodu, zarówno lokatorskie jak i własnościowe prawo do lokalu trzeba będzie podzielić.

O tym co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, kiedy i jak dochodzi do jego podziału oraz co dzieje się z tzw. mieszkaniem spółdzielczym – lokatorskim i własnościowym, dowiesz się z niniejszego artykułu.

Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?

Zanim jednak przejdziemy do omówienia kwestii związanych bezpośrednio z podziałem majątku, wskazać należy co w ogóle wchodzi w skład tego majątku wspólnego małżonków. Zgodnie z art. 31 k.r.o. w skład majątku wspólnego małżonków wchodzą wszelkie dobra nabyte w trakcie trwania związku małżeńskiego w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, środki zgromadzone w funduszach emerytalnych, dochody z majątku wspólnego oraz z majątków osobistych obojga małżonków np. z tytułu czynszu za wynajem mieszkania stanowiącego osobistą własnością męża lub żony.

Od powyższej zasady są pewne wyjątki. Nie zawsze tak jest, że wszystkie dobra nabyte w trakcie trwania wspólności majątkowej będą zawsze wchodziły w skład majątku wspólnego. Zdarzają się bowiem sytuacje, iż małżonek jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego posiadał nieruchomość, którą następnie sprzedał i z tych środków kupił inną nieruchomość. Wówczas pomimo, iż zakup nastąpił w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej nieruchomość stanowi wyłączną własność tego małżonka, albowiem środki na jej zakup pochodziły z jego majątku osobistego.

Należy zaznaczyć, że w skład majątku wspólnego małżonków będą wchodziły również te dobra, które zostały uzyskane tylko przez jednego z małżonków. W ostatnim czasie takich sytuacji jest coraz więcej, gdzie jeden z małżonków nabył w trakcie małżeństwa nieruchomość na wyłączną własność np. ze środków pochodzących z majątku wspólnego. W tej sytuacji, zasadą jest, że nieruchomość wchodzi do majątku wspólnego nawet, gdy stroną umowy był tylko jeden z małżonków, a także gdy tylko jeden z małżonków został ujawniony w księdze wieczystej.

Podział majątku wspólnego – na czym polega i kiedy do niego dochodzi?

Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy stronami powstaje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Wyjątkiem od tej zasady jest podpisanie umowy majątkowej małżeńskiej tj. intercyzy. Wspólność majątkowa małżeńska powoduje, że wszelkiego rodzaju dobra materialne w postaci: wynagrodzenia za pracę, oszczędności, ruchomości oraz nieruchomości, a także inne dochody nabyte w trakcie trwania małżeństwa stają się własnością obojga małżonków.

Stan taki trwa jednak tylko do momentu orzeczenia rozwodu. Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód skutkuje bowiem z mocy prawa ustaniem wspólności majątkowej. Od tej chwili, zgodnie z art. 46 k.r.o. do majątku, który był objęty wspólnością ustawową, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Podziałowi będzie zatem podlegało również wspólne mieszkanie małżonków, w tym spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu oraz spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.

Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu a rozwód

Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu przydzielone w czasie trwania wspólności majątkowej wchodzi do majątku wspólnego małżonków, nawet jeżeli zostało przydzielone tylko jednemu małżonkowi. Po rozwodzie natomiast, gdy wspólność ta ustanie, prawo to nie może przypadać jednocześnie obu małżonkom. Wynika to z tego, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, prawo do spółdzielczego lokalu mieszkalnego nie może być objęte inną współwłasnością niż małżeńska. Zatem po rozwodzie lokal może przypaść tylko jednemu ze współmałżonków.

Zgodnie z art. 13 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych po ustaniu małżeństwa wskutek rozwodu lub po unieważnieniu małżeństwa małżonkowie zawiadamiają spółdzielnię, któremu z nich przypadło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego. Do momentu zawiadomienia spółdzielni o tym, komu przypadło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, małżonkowie, których małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód lub unieważnione, odpowiadają solidarnie za opłaty wynikające z tej ustawy.

Dlatego po orzeczeniu rozwodu, małżonkowie w terminie 1 roku powinni poinformować spółdzielnię o tym, któremu z byłych małżonków przypadnie spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu. Jeżeli małżonkowie uznają, że prawo to przypadnie temu z nich, kto wcześniej nie był członkiem spółdzielni, ważne aby jak najszybciej złożył deklaracje członkowską i wniosek o przyjęcie w poczet członków spółdzielni.

Jeżeli natomiast strony pozostają w konflikcie i nie są się w stanie w tej kwestii porozumieć, a przed Sądem toczy się postępowanie o podział majątku, należy spółdzielni przekazać informacje o toczącej się sprawie, np. w formie przedstawienia pisma sądowego o wszczęciu postępowania o podział majątku, w skład którego również wchodzi to prawo do lokalu.

Powyższy obowiązek jest niezwykle ważny, a zatem warto pamiętać o jego spełnieniu i zawiadomieniu spółdzielni. Niedopełnienie tego może bowiem skutkować podjęciem przez spółdzielnie mieszkaniową uchwały o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu. Oczywiście należy także pamiętać, że małżonek, który po rozwodzie pozostanie w lokalu, a zatem będzie mu przysługiwać lokatorskie prawo do tego lokalu, będzie zobowiązany do spłaty drugiej strony, która wyprowadzi się z mieszkania.

Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu a rozwód

Na początku należy wskazać czym w ogóle jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego. Zgodnie z ustawą jest to ograniczone prawo rzeczowe, które umożliwia osobie posiadającej to prawo do użytkowania i swobodnego rozporządzania tym lokalem. Mieszkanie takie może być zatem w każdej chwili wynajęte, sprzedane czy też zapisane w spadku, jednak właścicielem lokalu nadal pozostaje spółdzielnia. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest zatem pewnego rodzaju prawem własności jednak z ograniczeniem na rzecz spółdzielni.

W przypadku, w którym małżonkom wspólnie przysługuje własnościowe prawo do lokalu, a został orzeczony rozwód i toczy się sprawa o podział majątku wspólnego, obowiązuje zasada, zgodnie z którą po ustaniu wspólności majątkowej, prawo własności przekształca się we współwłasność w częściach ułamkowych. Zatem lokal mieszkalny, do którego przysługuje prawo własności rozwiedzionym małżonką, mogą oni je sprzedać i dokonać między sobą podziału zgodnie z udziałami we współwłasności. Przy współwłasności wynikającej ze wspólności małżeńskiej przyjmujemy, że udziały każdego z małżonków w majątku wspólnym są równe, a zatem każdy z nich posiada prawo do połowy własności w mieszkaniu.

Oczywiście może zdarzyć się tak, że któraś ze stron nie chce sprzedać mieszkania. W takim wypadku, małżonek ten może pozostać w mieszkaniu, jednak wtedy ma obowiązek spłaty drugiej strony. Oznacza to, że na przykład były mąż, który chce pozostać w tym mieszkaniu, musi zapłacić byłej żonie 50% wartości tego lokalu. Wartość tego mieszkania jest obliczana na podstawie wartości rynkowej nieruchomości w dniu orzekania o podziale majątku wspólnego.

Podsumowując, w przypadku orzeczenia rozwodu i ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, podziałowi ulega cały majątek wspólny rozwiedzionych małżonków, w tym również spółdzielcze lokatorskie oraz własnościowe prawo do lokalu. Oba te podziały są możliwe na kilka sposobów, m.in. poprzez sprzedanie mieszkania i podzielenie się kwotą uzyskaną za sprzedać bądź poprzez pozostanie jednego z małżonków w mieszkaniu spółdzielczym z jednoczesnym obowiązkiem spłaty drugiej strony.

Celem prawidłowego dokonania podziału majątku po rozwodzie warto skontaktować się ze specjalistą, który posiada wiedzę i doświadczenie w tym zakresie. W razie jakichkolwiek pytań czy wątpliwości, zachęcamy do skorzystania z porady prawnej adwokat Angeliki Rucińskiej, która zajmuje się kompleksowym doradztwem prawnym w sposób zapewniający zadbanie o interesy klienta.