Czym jest agresja pasywna i jak sobie z nią radzić?

Pierwsze skojarzenie większości osób ze słowem „agresja” to przede wszystkim przemoc fizyczna, krzyki, bicie czy wulgaryzmy. Wiele osób nie zdaje sobie jednak sprawy, że agresja może objawiać się na wiele innych sposobów, często nawet niedostrzegalnych w pierwszych momentach. Jednym z takich rodzajów agresji jest tzw. agresja pasywna (bierna), która choć nie jest dostrzegalna wprost, jest równie niebezpieczna. O tym czym jest agresja pasywna i jak sobie z nią radzić dowiesz się z niniejszego artykułu.

Agresja pasywna – charakterystyka

Na początku należy wyjaśnić co to jest agresja pasywna, na czym polega i czym objawia się zachowanie, które możemy kwalifikować jako ten rodzaj agresji. Główną cechą biernej agresji jest to, że nie jest ona wyrażana wprost i nie zawsze jest fizycznie widoczna, jak normalna agresja, np. bicie kogoś, krzyki itp. Dlatego też kolokwialnie w społeczeństwie o agresji pasywnej mówi się jak o „ukrytych intencjach”, a osoby ją stosujące określane są „wampirami energetycznymi”.

Charakteryzuje się ona tendencją danej osoby do przelewania na innych swojej wrogości, jednakże w sposób bardzo subtelny a nawet „niewinny”, na przykład za pomocą uszczypliwości, drobnych sugestii, niewinnych żartów. Celem osoby stosującej agresję pasywną jest wywołanie u drugiej osoby smutki, złości czy sprawienia jej przykrości, a nawet wyrządzenia krzywdy.

Agresja pasywna właśnie z uwagi na to, że jest „ukryta” i nie wyrażana wprost, jest bardzo trudna do rozróżnienia. Jej niebezpieczeństwo polega przede wszystkim na tym, że ofiary tej agresji bardzo często na początku nie są w ogóle świadome, że dana osoba kieruje w ich stronę taką agresję. Często przez długi czas możemy nie zdawać sobie sprawy, że przebywamy w towarzystwie osoby stosującej tego rodzaju mechanizm. Również z drugiej strony – osoba stosująca te agresję często robi to nawet nieświadomie.

Przykłady agresji pasywnej

Dla jeszcze bardziej klarownego wyjaśnienia czym jest agresja pasywna, najłatwiej posłużyć się przykładami. Można wskazać na kilka przykładów zachowań i zwrotów, które są przejawem agresji pasywnej, o czym wiele osób nie ma nawet pojęcia. Jako przykłady pasywnej agresji można wskazać:

• nagminne obrażanie się bez powodu i wywieranie presji na drugiej osobie poprzez tzw. „ciche dni”,
• całkowite ignorowanie drugiej osoby (np. udawanie w grupie że nie widzi się jednej osoby i nie słyszy co mówi, nie odpowiada się na zadane przez nią pytania itp.),
• wykluczanie pojedynczych osób z grupy (np. istnieje paczka przyjaciół, która zawsze robi wszystko razem, tymczasem osoba stosując pasywną agresję robi urodziny i zaprasza wszystkich z paczki za wyjątkiem jednej osoby bo uznaje, że jej nie lubi. Zatem zamiast rozwiązać konflikt bezpośrednio z nią robi wszystko, aby „pozbyć się” i wyeliminować ją z grupy).

Można również wskazać parę przykładów konkretnych wypowiedzi, które często powiązane są z pasywną agresją, m.in.:

• „nie znasz się na żartach, wyluzuj” – w sytuacji, gdy żartobliwie (a jednak złośliwie) kogoś obraziliśmy,
• „nie bądź taki wrażliwy” – na przykład celowo umniejszając w ten sposób czyjąś krzywdę uważając, że „przesadza”,
• „nie chcę cię urazić, ale…” – w sytuacji, w której wiemy, że jakieś słowa kogoś urażą i chcemy je powiedzieć, jednak udajemy, że wcale tak nie jest,
• „bez urazy, ale…”,
• „co Ty się tak denerwujesz” – na przykład w sytuacji, w której celowo wyprowadziliśmy kogoś z równowagi, jednocześnie udając, że nic takiego nie miało miejsca i próbując przerzucić na tę osobę winę, że to z nią „coś jest nie tak”, bo za szybko się denerwuje czy obraża.

Niezależnie od tego jakich zwrotów czy wyrażeń będzie używała osoba stosując pasywną agresję, każdorazowo, jej teksty dają do zrozumienia, że to, co mówi, a to co rzeczywiście czuje i jakie ma intencje, to zupełnie nie to samo.

Jak radzić sobie z agresją pasywną?

Zasadniczo kontakt z agresją pasywną można podzielić na dwa rodzaje – gdy sami przejawiamy takie zachowania oraz gdy jesteśmy ofiarami agresji pasywnej ze strony innych osób.

W pierwszym przypadku, wszystko zależy od stopnia nasilenia u nas cech i zachowań pasywno-agresywnych. Najczęściej natomiast najlepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z pomocy specjalisty – psychologa bądź psychoterapeuty, a niekiedy, gdy agresja przybiera zbyt dużą skalę także psychiatry. Najskuteczniejszą metodą do walki z tym zjawiskiem jest bowiem terapia. Pozwala ona na przepracowanie pewnych wydarzeń czy traum z naszego życia, które mogły być przyczyną do pojawienia się agresji. Przede wszystkim jednak terapia pozwala lepiej poznać samego siebie, swoje utarte schematy działania, cechy, które być może na co dzień nie są uwidocznione. Proces terapii otwiera oczy na wiele rzeczy, których bez pomocy specjalisty często nie dostrzegamy.

Jeżeli natomiast uważamy, że objawy agresji pasywnej przejawiamy rzadko bądź nie są one aż tak intensywne i jesteśmy sobie w stanie z nimi poradzić sami, pomocne mogą być takie narzędzia jak wyładowanie tych negatywnych emocji w innym miejscu aniżeli poprzez agresję pasywną kierowaną do innych osób. Ważne jest, aby każdego dnia znaleźć choć chwilę dla siebie bez żadnych rozpraszaczy. Analizować swoje odczucia emocje oraz pomagać w ich okazywaniu, zastanowić się co wyzwala w nas te agresję. Rozpoznanie własnych zachowań i ich zrozumienie to pierwszy krok w kierunku zmiany. Najważniejsza jest systematyczna praca nad sobą. Często z agresją pasywną pomagają treningi, medytacje, spacery, rozmowy z najbliższymi – każda forma wyrażania emocji jaka nam odpowiada i z którą czujemy się komfortowo.

Z kolei w drugiej sytuacji, tj. kiedy to my jesteśmy ofiarą agresji pasywnej – bardzo ważna jest odpowiednia komunikacja, gdy chcesz skonfrontować się z osobą, która stosuje pasywną agresję. Ważne jest to, by rozmawiać w sposób spokojny, bez niepotrzebnych emocji. Należy przy tym jasno i asertywnie wyrażać swoje uczucia i oczekiwania względem drugiej osoby, np. wprost zwrócić uwagę, że dane zachowanie czy wyrażenia nam nie odpowiadają, że coś nas rani. Jednocześnie jednak musimy pamiętać, aby nie dać się sprowokować. Ważne jest spróbować zrozumieć to, dlaczego ktoś zachowuje się tak w stosunku do nas.

Podsumowując, agresja pasywna jest zjawiskiem bardzo niebezpiecznym głównie z tego względu, że trudno ją dostrzec i rozpoznać. Niemniej nie umniejsza to jej roli – jest ona tak samo zła i wyniszczająca jak agresja fizyczna, którą dostrzegamy gołym okiem. Agresja pasywna może wyrządzić wiele krzywd i traum, a zatem świadomość jej istnienia i sposoby radzenia sobie z nią są bardzo ważne.