Przemoc psychiczna i fizyczna w małżeństwie a rozwód

Wśród wielu występujących przyczyn rozwodowych można wymienić m.in. przemoc.

Jest to zarówno przemoc psychiczna jak i fizyczna, które niestety w dalszym ciągu często występują w związkach.

Oczywiście, w przypadku, gdy do niej dochodzi istotnym jest by jak najszybciej zasięgnąć pomocy – najbliższych, psychologa, policji czy prawnika oraz odejść od swojego oprawcy. Dlatego też ofiary przemocy często w dalszej kolejności decydują się również na rozstanie formalne, a więc rozwód.

Czy w takiej sytuacji przemoc będzie zatem wystarczającą przesłanką do jego orzeczenia? O tym na czym polega przemoc psychiczna oraz fizyczna, czy może ona stanowić przyczynę rozwodu oraz jak w takiej sytuacji wygląda orzekanie o winie w rozpadzie małżeństwa dowiesz się z niniejszego artykułu.

Przemoc fizyczna – na czym polega?

Przemoc fizyczna, w porównaniu z psychiczną, z całą pewnością jest prostsza do zdefiniowana. Za przemoc fizyczną będą uznane wszystkie celowe i świadome działania człowieka podjęte z użyciem siły bezpośrednio w stosunku do drugiej osoby, jednocześnie powodujące u niej ból, cierpienie, a często także uszkodzenia ciała lub na to uszkodzenie narażające. Będą nią zatem wszelkie zachowania naruszające nietykalność fizyczną danej osoby bez jej zgody bądź pomimo jej wyraźnego sprzeciwu. Nie istnieje zamknięty katalog czynności zaliczających się do przemocy fizycznej, bowiem wyrządzić ją można na różne sposoby. Jako przykładowe działania wypełniające definicję przemocy fizycznej, a zarazem najczęściej występujące można wskazać między innymi:

• bicie,
• kopanie,
• szarpanie,
• popychanie,
• spoliczkowanie,
• rzucanie w drugą osobę różnymi przedmiotami,
• wykręcanie rąk,
• oplucie,
• duszenie,
• przypalanie papierosami.

Przemoc fizyczna w małżeństwie wystąpi zatem, kiedy jeden z małżonków znęca się fizycznie nad drugim, na przykład regularnie go bijąc. O przemocy fizycznej w małżeństwie będziemy mogli mówić także kiedy działania przemocowe jednego z małżonków skierowane są nie tylko na drugą stronę związku, ale także na ich wspólne dzieci.

Przemoc psychiczna – na czym polega?

Z kolei przemoc psychiczna nie jest tak prosta do zdefiniowania, a nawet do jej wykrycia, co przemoc fizyczna.

Niestety niejednokrotnie ofiary będące pod wpływem swojego oprawcy nawet latami nie mają świadomości, że tymi ofiarami przemocy psychicznej rzeczywiście są. Przemocą psychiczną będą przede wszystkim celowe zachowania jednej osoby polegające na traktowaniu drugiej strony tak, aby doprowadzić do jej cierpienia emocjonalnego/psychicznego.

Zachowania te zarazem naruszają godność osobistą tej osoby na wielu płaszczyznach, bowiem ofiara przemocy psychicznej żyje w ciągłym stresie, strachu, bezsilności, poczuciu poniżenia oraz zagrożenia. Przemoc psychiczna wywołuje zatem negatywne skutki w sferze emocjonalnej/duchowej/psychicznej ofiary. Podobnie jak w przypadku przemocy fizycznej nie istnieje jednak zamknięty katalog czynności, które mogą być za nią uznane. Natomiast jako przykłady przemocy psychicznej można wskazać między innymi:

• zastraszanie,
• ciągłe krytykowanie,
• wyzwanie,
• groźby,
• szantaże,
• poniżanie,
• obsesyjna kontrola drugiej osoby, ograniczanie jej swobody,
• izolowanie od innych osób, w szczególności najbliższych,
• nagminne naruszanie tajemnicy korespondencji,
• deprecjonowanie w oczach innych osób,
• szantaż ekonomiczny,
• wyśmiewanie,
• regularne wywoływanie bezpodstawnych awantur,
• wymuszanie posłuszeństwa,
• utrudnianie codziennego funkcjonowania (np. uniemożliwianie wyjść do pracy czy znajomych, ograniczanie ilości snu, zabieranie kluczyków do auta, telefonu).

Niestety wymienione wyżej działania bardzo często spotykane są w małżeństwie, w którym na przykład mąż znęca się psychicznie nad żoną bądź na odwrót. Niekiedy nawet przemoc psychiczna może być o wiele gorsza i wywierać cięższe, a przede wszystkim długotrwałe, negatywne skutki w życiu ofiary przemocy. Przemoc psychiczna może bowiem powodować u niej wiele chorób natury psychicznej jak depresja czy nerwica.

Przemoc w małżeństwie a rozwód

Oczywiście zarówno przemoc psychiczna jak i fizyczna zawsze będą stanowiły wystarczający powód do tego, aby odejść od naszego oprawcy. Jeżeli dochodzi do przemocy zawsze należy szukać pomoc i jak najszybciej „uciekać” z takiego związku.

Dlatego też oczywiście, przemoc w wielu wypadkach może być jedynym i wystarczającym powodem do rozwodu. Należy jednak pamiętać, że polskie prawo przewiduje możliwość jego orzeczenia wyłącznie jeżeli nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia. Dlatego sam fakt, że jeden z małżonków dopuszcza się względem drugiego przemocy fizycznej i/lub psychicznej, nie będzie od razu stanowił samoistnej podstawy do orzeczenia tego rozwodu przez Sąd. Przemoc ta musi bowiem spowodować ten trwały i zupełny rozkład więzi, tzn. być jego przyczyną, a małżonek żądający rozwodu musi to wykazać.

O rozkładzie takim możemy mówić kiedy nastąpi zerwanie łącznie wszystkich trzech więzi występujących między małżonkami, tj. duchowej, fizycznej oraz gospodarczej. Przemoc małżonka musi zatem do tego rozpadu doprowadzić – jej skutkiem musi być wygaśnięcie między mężem a żoną wszystkich z wyżej wymienionych więzi.

Oznacza to, że przed dniem, gdy małżonek zaczął znęcać się nad drugą stroną, małżeństwo funkcjonowało poprawnie – nie było w nim żadnych oznak rozpadu jakiejkolwiek więzi między stronami, a cały proces rozpadu rozpoczął się właśnie po przemocowych zachowaniach drugiej strony. Oczywistym jest, że w znacznej większości przypadków tak właśnie będzie i Sąd powinien orzec rozwód, jeżeli w małżeństwie dochodzi do przemocy, jednak mimo wszystko najważniejszym jest zawsze by należycie to udowodnić.

Przemoc w małżeństwie a orzekanie o winie

Osoba decydująca się na złożenie pozwu o rozwód z uwagi na przemoc współmałżonka oczywiście zawsze może zawrzeć w nim wniosek o orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy tego małżonka.

Należy jednak pamiętać, że Sąd nie jest tym żądaniem związany, a o winie w rozpadzie pożycia małżeńskiego zadecyduje dopiero po przeanalizowaniu okoliczności konkretnej sprawy. Dlatego tak ważny jest materiał dowodowy dołączony do pozwu, który potwierdzi przemoc fizyczną i/lub psychiczną jednego z małżonków, a nadto wykaże, że z uwagi na tę przemoc doszło do zupełnego i trwałego rozpadu małżeństwa, a powrót do niego nie jest już możliwy, a przede wszystkim nie jest bezpieczny dla ofiary.

Przemoc fizyczną na pewno jest o wiele łatwiej wykazać, np. przez zdjęcia siniaków czy otarć, badanie lekarskie – obdukcję.

W porównaniu do przemocy psychicznej jej ślady najczęściej są widoczne gołym okiem. Z kolei w przypadku właśnie przemocy psychicznej kluczowa może okazać się pomoc specjalisty – psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry i ich opinia, a nadto także zeznania świadków, np. członków naszej rodziny czy przyjaciół. Często małżonek dopuszcza się przemocy psychicznej słownej nie tylko w rozmowie, ale także wiadomościach, np. SMS, dlatego tak ważne jest zapisywanie wszystkich rozmów, SMS czy e-maili. Należy także pamiętać, że o przemocy zawsze możemy zawiadomić organy ścigania, np. Policję, która ze zgłoszenia spisze odpowiednią notatkę służbową czy protokół, który również może stanowić dowód w sprawie rozwodowej.

Bardzo często po takiej interwencji zakładana jest także tzw. niebieska karta, o którą dla bezpieczeństwa warto zwrócić się jeżeli choć raz dojdzie do użycia przemocy w małżeństwie. Niebieska karta jest bowiem dokumentem służbowym wypełnianym przez funkcjonariusza policji w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie i służy dokumentowaniu faktów związanych z przemocą w danej rodzinie, ocenie zagrożenia dalszą przemocą, oraz służy jako dowód w sprawach sądowych, właśnie m.in. w sprawach o rozwód.

Podkreślić należy, że orzeczenie o wyłącznej winie jednego z małżonków najczęściej jest bardzo istotną kwestią dla drugiej strony, bowiem da mu to możliwość do uzyskania alimentów.

Zgodnie bowiem z art. 60 § 2 k.r.o. jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, Sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Powyższe oznacza, że uprawniony do alimentów nie musi znajdować się w niedostatku. Wystarczającym jest bowiem, by rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej, co należy wykazać w toczącym się postępowaniu rozwodowym.

Czy przemoc fizyczna i psychiczna to przestępstwo?

W kwestii dotyczącej przemocy fizycznej oraz psychicznej należy jeszcze wskazać, że niezależnie od tego czy dochodzi do niej w rodzinie, małżeństwie czy w innych relacjach, czyny te w polskim prawie stanowią także przestępstwo.

Zgodnie bowiem z art. 207 § 1 k.k. kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Dlatego w przypadku, gdy dochodzi do przemocy względem nas bądź innych osób, o czym powzięliśmy informacje, ważne jest, aby zgłosić to odpowiednim organom.

Podsumowując, zarówno przemoc fizyczna jak i psychiczna zawsze jest zjawiskiem niepożądanym. W przypadku ich wystąpienia w małżeństwie, dla bezpieczeństwa naszego oraz dzieci (jeżeli takie w małżeństwie są) decyzja o rozstaniu powinna być natychmiastowa.

Jeżeli natomiast chcemy się rozwieść, warto rozważyć możliwość złożenia pozwu o rozwód z wyłącznej winy małżonka, który stosuje przemoc, o ile tylko jesteśmy w stanie ją udowodnić.

W przypadku chęci rozwiedzenia się ze swoim małżonkiem – oprawcą warto jednak zwrócić się o pomoc do profesjonalnego pełnomocnika, który pomoże bezpiecznie przejść przez cały proces rozwodowy i jak najlepiej zadba o interesy małżonka będącego ofiarą przemocy.